شنبه (4/ 6/ 1396) نیروهای مشترک عراقی متشکل از ارتش، نیروهای بسیج مردمی، پلیس فدرال، نیروهای واکنش سریع و نیروهای سازمان مبارزه با تروریسم به طور کامل بر تلعفر سیطره یافتند. هرچند گفته می ­شود اقدامات پراکنده­ای از سوی معدود داعشیان باقی مانده در شهر صورت می­ گیرد، اما بدون هماهنگی با یکدیگر است و در عرف نظامی، شهر را باید عملاً آزاد شده به حساب آورد.

همه بازیگران حاضر در عراق و سوریه به شهر تلعفر نگاه خاص دارند؛ حتی به زعم برخی تحلیلگران، تلعفر به نقطه کانونی در بازی پشت پرده بر سر نفوذ منطقه ­ای، تبدیل شده است. شاید به همین دلیل تلاش می­شد از حضور نیروهای حشدالشعبی و مشارکت مستشاران نظامی ایرانی در عملیات آزادسازی این شهر ممانعت شود؛ حتی زمانی رئیس جمهور ترکیه در این زمینه گفته بود: "شهر تلعفر متعلق به ترکمن‌هاست و آنکارا به اقدامات حشدالشعبی حساس است"؛ البته دیدیم که تمام تلاش ­ها در این راستا ناکام ماند و به خواست دولت عراق، هم مستشاران نظامی ایران و هم حشدالشعبی در این عملیات مشارکت فعال و نقش تعیین کننده داشتند.

چرا تلعفر دارای اهمیت استراتژیک است؟ آزادسازی آن دارای چه ارزش استراتژیکی است؟ در این نوشتار به این سؤالات پاسخ خواهیم گفت.

اهمیت استراتژیک شهر تلعفر و ابعاد استراتژیک آزادسازی آن:

1ـ تلعفر در حدود ۷۰ کیلومتری غرب موصل مرکز استان نینوا قرار دارد. این شهر در کانون مثلث مرزی واقع است که اضلاع آن را عراق و ترکیه و سوریه تشکیل می‌دهند، به گونه ­ای که با مرز سوریه و همچنین ترکیه تنها حدود ۶۰ کیلومتر فاصله دارد.

2ـ بسیاری از داعشی­­ های عراقی اهل تلعفر هستند. آن طور که تخمین زده شده تا پیش از آغاز نبرد برای بازپس‌گیری تلعفر حدود ۲۰۰۰ پیکارجوی داعش در این شهر حضور داشتند. در واقع بعد از آزادسازی موصل، تلعفر در استان نینوا بزرگ‌ترین پایگاه گروه تروریستی داعش در منطقه محسوب می­شد. واضح است که وجود این تعداد از عناصر تروریست به خودی خود عامل بالقوه­ای برای تهدید مناطق اطراف تلعفر و حتی شهر موصل به شمار می‌رفت.

3ـ بزرگ­ترین انبار غله عراق (سیلوی تلعفر) در این شهر واقع است. وجود خاک حاصلخیز، این منطقه را به قطب تولید گندم، جو، پنبه، انجیر و انار تبدیل نموده است؛ معادن فسفر، گوگرد و منیزیم تلعفر و همچنین شرایط مناسب دامداری، موجب می‌شد داعش نه تنها نیازهای خود را در تمام زمینه‌ها از این منطقه برآورده سازد، بلکه تأمین کننده نیازهای دیگر مناطق تحت تصرف نیز باشد؛ اهمیت تلعفر نزد داعش به حدی بود که برای ایجاد اختلال در دید هواپیماهای حاضر در عملیات آزادسازی چاه­ های نفت اطراف این شهر را به آتش کشیدند.

4ـ تا پیش از این، تمامی ارتباطات گروه­ های تروریستی که میان عراق و سوریه تردد می­ کنند، از طریق تلعفر صورت می­ گرفت.

5ـ تلعفر مرکز تجمع، تجهیز و آموزش نیروهای خارجی داعش بود که از اروپا و کشورهای دیگر به آن ملحق شده‌ بودند؛ «ابوبکر البغدادی» طی مدت اشغال این شهر، اداره آن را به عناصر خارجی داعش از جمله تروریست‌های آذربایجانی، ترکمنستانی، ازبکستانی و قفقازی واگذار کرده بود که از خاک ترکیه با خانواده‌هایشان وارد تلعفر شد بودند. همان گونه که معروف است عناصر خارجی داعش غالباً به عنوان نیروهای انتحاری و جان سخت، تلاش می‌کنند مانع از آزادی شهر شوند. در روزهای اخیر یکی از دلایل بروز اختلاف میان داعشی­ ها در تلعفر این بود که داعشی­ های خارجی خواستار بیعت مرگ شده بودند اما داعشی­ های عراقی به امید جان به در بردن از مهلکه تلعفر، با این خواسته مخالفت ورزیده بودند.

جایگاه تلعفر نزد بازیگران حاضر در عراق

-  شیعیان ترکمان دارای اکثریت قابل توجهی در تلعفر هستند.

ـ بافت جمعیتی شهر تلعفر بیشتر از قوم ترکمان است، به همین دلیل حساسیت‌های منطقه‌ای به ­ویژه از جانب آنکارا نسبت به آن زیاد است.

گفته می ­شود روابط خوب ترکمن‌ها با کُردها بویژه حزب «کارگران کردستان پ.ک.ک» (که در مناطق وسیعی از غرب استان نینوی از «ذمار گرفته تا سنجار» فعالیت دارند)، و همچنین رابطه نزدیک ترکمن‌ها با شیعیان عراق (به نحوی که در نیروهای بسیج مردمی حشدالشعبی نیز عضویت دارند)، سبب نگرانی شدید ترکیه و یکی از دلایل پافشاری این کشور برای مشارکت در عملیات آزادسازی موصل، تأثیرگذاری بر روند آزادسازی مناطق دیگر همانند تلعفر بوده است.

البته از نگاهی دیگر گفته می­ شود فشارهای ترکیه برای حضور در عملیات آزادسازی تلعفر به دلیل حضور سرکرده­ هایی از داعش در این شهر بوده که با دولت ترکیه مرتبط هستند و آنکارا با حمایت «مسعود بارزانی»، رئیس اقلیم و رهبر حزب دموکرات کردستان عراق در پی رسیدن به دستاوردهایی خاص از جمله فراری دادن سرکرده­ های ترکی ه­ای داعش بوده‌اند.

ـ تلعفر در مسیر راهبردی دیالی، صلاح الدین، موصل و سوریه قرار دارد؛ به عبارت دیگر دقیقاً بر سر راه مواصلاتی اتوبان شماره «۴۷» است که مرکز استان نینوا یعنی «موصل» را به مناطق مرزی و سپس مقر خلافت خودخوانده داعش در سوریه یعنی «رقه» مرتبط می‌کند. این موضوع، میزان اهمیت لجستیکی تلعفر نزد داعش را روشن می­ سازد. داعش امیدوار بود بعد از موصل، به هر نحو ممکن بتواند تلعفر را حفظ کند؛ چرا که طی سه سالی که این شهر را در اشغال خود داشت، تونل­ های زیرزمینی زیادی در آن حفاری کرده بود. گفته می ­شود «ابوبکر البغدادی» تلعفر را مهم­ تر از موصل می ­دانست.

.........................................................

پژوهش خبری // پژوهشگر: مرجان شریف زاده

** منابع در آرشیو موجود است.