مثبت شدن تراز تجاری ایران در دو ماه نخست ۱۴۰۱

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما برنامه میز اقتصاد پنج شنبه ۱۲ خرداد با موضوع "مثبت شدن تراز تجاری کشور در دو ماه نخست سال جاری" برگزار شد. صادرات کالا‌های غیرنفتی رشد ۳۷ درصدی داشته است و به ۸ میلیارد و ۵۱۶ میلیون دلار رسیده است با این حساب و کتاب، تراز تجارت خارجی کشور با  ۴۰۱ میلیون دلار صادرات بیشتر مثبت شده است. بیشترین میزان صادرات کشورمان به مقصد چین با رقم نزدیک به ۳ میلیارد دلار و سهم ۳۲ درصدی از کل ارزش صادرات است و کشور‌های امارات متحده عربی، عراق، ترکیه و هند مقاصد بعدی کالا‌های صادراتی کشورمان هستند. در زمینه واردات، امارات با بیش از ۲ میلیارد دلار و سهمی در حدود ۲۷  درصدی از کل ارزش واردات در جایگاه نخست طرف معامله با کشورمان قرار گرفته است. کشور‌های چین، ترکیه، هند و روسیه در جایگاه دوم تا پنجم قرار دارند.  

دیپلماسی فعال اقتصادی موجب مثبت شدن تراز تجاری

مجری: بحثمان مثبت شدن تراز تجاری کشور است چقدر تلاش شده است که به تراز مثبت ۴۰۰ میلیون دلاری برسیم؟

آقای پیمان پاک، رئیس سازمان توسعه تجارت: یکی از مهمترین مولفه‌ها و معیار‌هایی که دولت سیزدهم چه از شخص رئیس جمهور، چه معاون اول، چه وزرای اقتصادی تاکید داشتند همان جور که در رسانه‌ها و برنامه می‌بینید بحث توجه ویژه به دیپلماسی اقتصادی است.

مجری: یعنی معلول دیپلماسی اقتصادی است؟

 رئیس سازمان توسعه تجارت: دقیقا، وقتی دیپلماسی اقتصادی فعال داشته باشید این اتفاقات را علی رغم مشکلات داخلی به دنبال خواهد داشت.

مجری: گفتید این نتیجه سیاست دولت است درخصوص دیپلماسی اقتصادی، ۴۰۰ میلیون دلار شاید به نظر برسد که خیلی عدد زیادی نباشد در اینکه بگوییم تراز تجاری مان مثبت است.  

آقای پیمان پاک، رئیس سازمان توسعه تجارت: تقریبا می‌شود گفت بعد از مدت‌های زیاد ما از اسفند ماه گذشته شاهد تراز مثبت تجاری بودیم. این موضوع دو نکته دارد، یکی بحث اینکه ما افزایش صادرات را داشتیم یعنی توجه به رشد صادرات  داشتیم و طرف دیگر واردات را هم مدیریت کردیم. هرچه قدر این فاصله زیادتر بشود ذخایر ارزی کشور افزایش پیدا می‌کند، پتانسیل‌های ما برای بحث‌های سرمایه گذاری، برای اتفاقاتی که فراتر از تامین کالا و محصولات مورد نیاز و روزمره جامعه است به نوعی فراتر می‌رود و فرصتی را پیش روی کشور می‌گذارد برای اینکه ذخایر ارزی ما توسعه پیدا کند.

 باتوجه به بحران‌هایی که در این دو سه ماهه گذشته شاهدش بودیم؛ از جمله جنگ بین روسیه و اوکراین که اتفاقات مختلفی را رقم زد و بازار‌ها به هم ریختند، خیلی از بازار‌ها قفل شد و مسائل و مشکلات جدی بوجود آمد؛ در کنار این بحث مهم قرنطینه در چین که خود قرنطینه چین خودش یک عامل رکود در تجارت جهانی بود شانگهای مدت زیادی قفل بود همین باعث مصرف نکردن انرژی، مصرف نشدن مواداولیه و همین باعث کاهش جدی در بخشی از اقتصاد جهانی بود با همه این شرایط این رشد تجاری رقم خورد و این افزایش تراز مثبت اتفاق افتاد که با همین روند و با همکاری همه مجموعه کشور بتوانیم روزافزون و ماهانه و سالانه شاهد افزایش این رشد باشیم.

رفع نگرانی صادرکنندگان با برطرف شدن مشکل رفع تعهد ارزی 

مجری: چقدر این معلول اتفاقاتی است که در بخش خصوصی می‌افتد چقدر فکر می‌کنید که شما هم این پتانسیل و ظرفیت را دارید که تا پایان سال بتوانیم صادراتمان از وارداتمان پیشی بگیرد؟

آقای لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات: بخش خصوصی که تقریبا می‌شود گفت در حال حاضر با ۴۰ تا ۵۰ درصد ظرفیتش دارد کار می‌کند دلیلش هم یکسری موانعی است که پیش روی فعالان بخش خصوصی است که اگر این موانع برطرف شود افزایش صادرات به طور چشمگیری اتفاق خواهد افتاد، آقای پیمان پاک اشاره به دیپلماسی اقتصادی کردند، ولی اینجا جا دارد که به رفع موانع داخلی توسط خود دوستان در دولت سیزدهم هم اشاره بکنم که اگر این اتفاقات نبود کماکان ما صادراتمان می‌توانست همان رشد منفی را در دولت قبل را ادامه بدهد. اتفاقاتی که در حوزه سیاست گذاری و رفع موانع در دولت سیزدهم با شروع کارش رقم خورد موضوعی رفع تعهد ارزی را که یک دغدغه و یک نگرانی بسیار بزرگی برای صادرکنندگان کاملا برطرف کرد. روش‌های مورد پذیرشی که اسما در قوانین وجود داشت، ولی رسما در دستگاه‌های اجرایی اجرا نمی‌شود اجرایی شد و موضوع رفع تعهد ارزی توانست کمک کند به افزایش صادرات و در اصل آن اطمینان را به جامعه صادرکنندگان بدهد دولت در حمایت از صادرات جدی است.

مجری: تازه این را می‌گویید با ۵۰ درصد ظرفیت تولیدکنندگان برای صادرات؟

آقای لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات اتاق بازرگانی: قطعا، واحد‌های تولیدمان به مراتب ظرفیت تولیدی بیشتری دارند اگر مواد اولیه به میزان کافی در اختیارشان قرار بگیرد، اگر موانع صادراتی برطرف شود، اگر منابع مالی در اختیارشان قرار بگیرد، اگر مشوق‌های صادراتی که سال‌ها در بودجه ردیف‌های جدی برایش دیده می‌شود و عدد‌های بزرگی تعیین می‌شود، اما پرداخت نمی‌شود پرداخت بشود حمایت‌هایی که امروز در حوزه حمل و نقل و جبران خسارت صادرکنندگان در بحث افزایش حمل و نقل به دلیل شرایط سیاسی جهانی داریم، این‌ها همه رقم بخورد قطعا صادرات ما به مراتب می‌تواند بیشتر از این اعداد و ارقام باشد.

مجری: پیش بینی شما چقدر است مثلا عدد بگویید؟

آقای لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات اتاق بازرگانی: بهتر است که ما ارجاع بدهیم به برنامه‌های توسعه‌ای کشور، ما حداقل باید امسال ۱۰۰ میلیارد دلار صادرات می‌داشتیم، سال گذشته یعنی سال ۱۴۰۰، صد میلیارد دلار صادرات می‌داشتیم که تقریبا این عدد ۵۰ درصد کمتر از ۵۰ درصدش محقق شده است. این ظرفیت وجود دارد، ولی تا کجا هم ما به عنوان فعالان بخش خصوصی آمادگی افزایش داریم و هم دولت چقدر توان بسترسازی برای رشد صادرات دارد، این‌ها دو مقوله مهم است که هم ما باید تلاش بیشتر بکنیم و هم دولت باید در رفع موانع جدیت بیشتری را به کار برد.

مجری: جزییاتی از این تراز تجاری و آماری از صادرات و واردات به طور کلی تجاری که صورت گرفته است به می‌دهید که ما بدانیم چقدر صادر کردیم و چقدر وارد کردیم و چطور به این ۴۰۰ میلیون دلار تراز تجاری مثبت رسیدیم؟

آقای لطیفی سخنگوی سازمان گمرک: در این دو ماه ۲۲ میلیون و ۱۹۶ هزار تن کالا به ارزش ۱۶ میلیارد و ۶۳۱ میلیون دلار تجارت کشورمان در حوزه غیرنفتی بوده است که ۳۱ درصد، تقریبا ۳۰ و نیم درصد افزایش نسبت به دو ماهه سال ۱۴۰۰ داشتیم. سهم صادرات ۱۷ میلیون و ۱۴ هزار تن به ارزش ۸ میلیارد و ۳۱۶ میلیون دلار بود که ۳۷ درصد از لحاظ ارزش افزایش پیدا کرده است و از لحاظ وزن تغییر حدود یک و ۶ دهم درصدی داشته، واردات ما هم ۵ میلیون و ۱۸۲ هزار تن کالا به ارزش ۸ میلیارد و ۱۱۵ میلیون دلار بوده که ۲۴ درصد از لحاظ ارزش افزایش پیدا کرده و حدود ۳ و نیم درصد هم از لحاظ وزن کاهش داشته است. این تفاوت همانطور که شما گفتید ما به التفاوت بین صادرات و واردات، صادرات جلوتر بوده ۴۰۱ میلیون دلار و ۴۰۱ میلیون دلار تراز تجاری کشورمان مثبت شده در دو ماهه.

مجری: کشور‌های عمده‌ای که ما صادرات بیشتری به آن‌ها داشتیم چه کشور‌هایی بودند و وارداتش را هم بگویید.

آقای لطیفی سخنگوی سازمان گمرک: کشور چین با دو میلیارد و ۷۲۰ میلیون دلار مقصد اول کالا‌های صادراتی ایران بوده امارات با یک میلیارد و ۵۲۰ میلیون دلار دوم و عراق با یک میلیارد و ۳۱۲ میلیون دلار کشور سوم و ترکیه با ۷۶۶ میلیون دلار چهارم و هند با ۲۹۰ میلیون دلار پنجم شده که عراق از دوم به سوم رفته و هند از ششم، هفتم به پنجم برگشته و امارات هم دومین تغییراتی بوده که در دو ماه اتفاق افتاده در حوزه خرید کالا‌ها و واردات هم امارات با دو میلیارد و ۲۴۷ میلیون دلار اول است، چین دو میلیارد و ۱۱۷ میلیون دلار، کشور تامین کننده دوم ما بوده است در این دو ماه، ترکیه ۸۷۵ میلیون دلار، هند با ۳۴۰ میلیون دلار و روسیه با ۳۱۹ میلیون دلار که اینجا هند و روسیه هم جای آلمان و سوییس را در این تغییرات گرفته اند و چهارم و پنجم شده اند و در حوزه صادرات هم ۱۰ رقم اول صادراتی مان (کالا‌هایی که صادر کردیم) پروپان مایع با ۶۳۷ میلیون دلار، روغن سبک با ۶۴۶ میلیون دلار، اوره ۵۸۹ میلیون دلار، متانول با ۴۷۱ میلیون دلار، پلی اتیلن ۳۷۱ میلیون دلار، گاز طبیعی مایع شده ۳۶۹ میلیون دلار، بوتان مایع ۱۱۶ میلیون دلار، قیر ۲۶۰ میلیون دلار، کاتد مس ۲۵۲ میلیون دلار و شمش فولادی و آهنی ۲۴۴ میلیون دلار بوده است که این ۱۰ رقم با ۴ میلیارد و ۱۹۰ میلیون دلار ۴۹ درصد کل صادرات دو ماهه کشور را به خود اختصاص داده اند.

مجری: آیا درصدی می‌تواند بگویید درباره اینکه چقدر از این سهم خصوصی است، یعنی بخش خصوصی واقعی است و چه بخشی از این دولتی است یا خصولتی است؟ نسبتی اگر بگویید.

آقای لطیفی سخنگوی سازمان گمرک: عمده محصولات صادراتی ما محصولاتی هستند که یا از طریق دولت به صورت کامل تولید و صادر می‌شوند یا خصولتی هستند و متاسفانه شاید حدود ۲۰ درصد محصولاتی که تولید و صادر می‌شود خصوصی کامل است که شاخص آن هم پوشاک و محصولات دامی و کشاورزی است.  

مجری: نسبت ۸۰ به ۲۰ در صادرات بخش خصوصی و بخش غیرخصوصی اعم از خصولتی و دولتی داریم؟

آقای لطیفی سخنگوی سازمان گمرک: ممکن است صادرات این محصولات را بخش خصوصی کمک کند، ولی محصول، محصول دولتی یا خصولتی است.

آقای مصطفی بزرگ نسب مجری: دلیل توازن نداشتن بین صادرات بخش خصوصی واقعی و بخشی که حاکمیتی، دولتی و یا خصولتی می‌نامیمش چیست؟

آقای پیمان خاک معاون وزیر صمت و رئیس سازمان توسعه تجارت ایران: علت اصلی این موضوع به خود این آمار برمی گردد ما اینجا اشاره کردم بیش از ۱۵ میلیون تن وزن محصول صادراتی دارید در مقابل هم حدود شش هفت میلیون تن محصول وارداتی، این نشان می‌دهد ما محصولات و مواد منبع پایه صادر می‌کنیم مواد نسبتا خام، حالا نگوییم خام در زنجیره پتروشیمی می‌گویید پروپیلن پلی اتیلن ماده با ارزش افزوده‌ای است نسبت به گاز، اما نسبت به زنجیره ارزش خام است. همین محصول را می‌فرستید چین و هند آنجا در می‌رود صنایع میان دستی پایین دستی تبدیل به یک محصول با ارزش افزوده بالاتر می‌شود و برمی گردد اینجا نقش بخش خصوصی در صنایع پایین دستی پررنگ‌تر است، چون واحد بالادستی تان اعم از واحد فولاد اعم از ذوب آهن واحد‌های بزرگ سیمانی، واحد‌های بزرگ پالایشگاهی و پتروشیمی این‌ها منابع ارزی بالایی می‌خواهد یک میلیارد دلار، دو میلیارد دلار، پنج میلیارد دلار نیاز سرمایه گذاری دارد و امروز بخش خصوصی واقعی کمتر می‌تواند در آن حوزه‌ها نقش ایفا کند، علی رغم اینکه واقعا در بعضی از حوزه‌ها ورود کردند لذا صادرات بخش خصوصی می‌رود در حوزه صنایع غذایی، در حوزه کفش و پوشاک که اشاره شد می‌رود در حوزه لوازم خانگی و بخش‌های مختلف.

مجری: برای تقویت ضعفی که وجود دارد چکار می‌کنید؟

آقای پیمان خاک معاون وزیر صمت و رئیس سازمان توسعه تجارت ایران: سال‌های سال بی توجه بودیم به ارزش افزوده، به زنجیره‌های ارزش توجه نکردیم از آن طرف صادرکنندگان خرد را حمایت نکردیم بحث کنسرسیوم سازی، بحث ایجاد شرکت‌های مدیریت صادرات، مجموعه‌هایی که بیایند خدمات بدهند، شرکتی که با یک ظرفیت کوچک در شهرک صنعتی فعالیت می‌کند تولید می‌کند این حتی بالاخره هزینه یک سفررفتن به اتحادیه اروپا، یک سفر رفتن به چین و به اندونزی برایش بلیطش هم هزینه است لذا نمی‌تواند بیاید آنجا دفتر بزند تبلیغات کند کار تبلیغاتی کند زنجیره تامین ایجاد کند همه فرآیند را داشته باشد که بتواند صادرات کند.

مجری: شما به عنوان دولت چه کار می‌کنید؟

آقای پیمان خاک معاون وزیر صمت و رئیس سازمان توسعه تجارت ایران: این جزو برنامه‌های دولت بوده و برنامه ریزی شده و یک مقدار کار هم شده، اما فضای اجرا و عمل نیامده است، فعالیتی که ما داشتیم تقریبا بیش از ۵۰ پروژه تعریف کردیم برای اینکه در حوزه صنایع خرد متوسط بتوانیم این‌ها را بین المللی بکنیم. به عنوان مثال کاری که بحث تحریم و این‌ها هم مطرح نیست اراده مهم است ما در چهار هفته گذشته ۲۰ شرکت توانمند بخش خصوصی کوچک و متوسط را به آلمان فرستادیم با هزینه آی تی سی یعنی اتحادیه بین المللی بازرگانی. این‌ها رفتند شرکت‌های بزرگ اروپایی را دیدند آنجا از زیمنس از شرکت ایرباس مجموعه‌های مختلف آموزش دیده شدند برای بحث فناوری، ارتقا و افزایش بهره وری، روش‌های نوین بازاریابی، یک کار مشترکی بود.

مجری: این ۵۰ پروژه‌ای که عنوان کردید چه بازه زمانی را پوشش می‌دهد؟

آقای پیمان خاک معاون وزیر صمت و رئیس سازمان توسعه تجارت ایران: این یک نمونه اش بود این یک مثالش است، هم میان مدت و هم بلندمدت، در میان مدت و کوتاه مدتش مثال‌های آموزش افزایش، به عنوان مثال همین هفته آینده یک کارگاه داریم حدود ۸۰۰ صادرکننده حضور دارند روش‌های مختلف شناسایی بازار، ترخیص، گمرک، لجستیک همه زنجیره در پاکستان در بخش‌های مختلف یا کار‌هایی که شروع کردیم با کمک خود اتاق بازرگانی، رویداد‌های تجاری.

مجری: این‌هایی که می‌گویید تا الان انجام نمی‌شده است؟

آقای پیمان خاک معاون وزیر صمت و رئیس سازمان توسعه تجارت ایران: نبوده، نه، دولت عملا می‌بینیم حداقل ما در این فرآیند‌ها ندیدیم، شاید بخش خصوصی، شاید اتاق انجام می‌داده است دولت حمایت نکرده است ببینید اینجا قبلا این تصور باطل بوده است که اگر من هیاتی را بردارم بیاورم ببرم در اتاق بازرگانی، ببرم در اتاق تعاون، ببرم در اتاق اصناف، انگار دارم مثلا یک چیز خیلی خاصی از زیر میز می‌دهم بخش خصوصی، وظیفه من دولت این است ما تمام این برنامه هایمان با کمک اتاق‌ها و کمک اصناف و با کمک بخش خصوص بردیم جلو بنابر همین است که توانستیم تا حدی موفق باشیم علی رغم همه تکان‌ها و همه تنش‌هایی که از جمله به عبارتی آن سیاست‌های اقتصادی دولت، بحث‌های ریاضتی، حذف ارز ترجیحی، این جنگ، مسایل مختلف جهانی، رکود‌ها وجود داشته است توانسته بخش خصوصی تا حدی موفق باشد.

مجری: اشاره کردید تحریم خیلی در این زمینه‌ها اثرگذار نبوده است و بیشتر مدیریت است درصدبندی اش را بگویید؟

آقای پیمان خاک معاون وزیر صمت و رئیس سازمان توسعه تجارت ایران: سال گذشته بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار تجارت کرده کشورمان منهای نفت و میعانات گاز، این را بگذارید کنار ۱۰۰ میلیارد دلار تجارت غیرنفتی کشور بوده است. این ۱۰۰ میلیارد دلار به راحتی انجام شده مگر سال گذشته تحریم نبوده است. پس مساله تحریم مشکل ایجاد می‌کند، نمی‌گوییم تحریم مساله‌ای ندارد، ولی خودتحریمی‌ها بیشتر از آن اثر دارد یعنی واقعا ما که درگیریم، بخش خصوصی هم می‌تواند اشاره کند، واقعا ۸۰ درصد گرفتاری کشور مساله تحریم است شما نگاه کنید دیپلماسی اقتصادی وقتی فعال باشد ما دیگر وقت نداریم ۸۰ درصد مساله خود تحریمی است ۲۰ درصد تحریم شاید در حوزه دیپلماسی اقتصادی، مگر امروز تحریم نیست هفته‌ای سه مقام رسمی کشور‌های مختلف بالاترین مقام‌ها به ایران سفر می‌کنند یا ما هیات داریم هیات‌های تجاری بزرگ داریم این‌ها نمی‌دانند تحریم وجود دارد نه، الان دنیا وارد فضایی شده که همه دنبال منافع اقتصادی اند بنابراین ما باید از این فرصت استفاده کنیم وقتی بی توجه به فرصت‌ها باشیم می‌توانیم بهانه را گردن تحریم بیندازیم ساز و کار و راه دارد می‌توانیم در این فضا عمل کنیم و موفق باشیم.

مجری: شما چقدر به این درصد ۸۰ درصد به ۲۰ درصد خود تحریمی و تحریم معتقدید و فکر می‌کنید این اثرش بیشتر از تحریم است؟

آقای لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات اتاق بازرگانی: اول به آن ۸۰ به ۲۰ سبد صادراتی مان اشاره‌ای داشته باشم حالا موضوع اینکه توضیحاتی داده شد به جای خودش درست است، ولی واقعیت این است که اقتصاد ایران ۸۰ درصد دولتی است و تا زمانی که از نگاه کلان و سیاست گذاری بالا توسط حاکمیت این نگاه تغییر نکند تلاش‌هایی که صورت می‌گیرد و زحماتی که کشیده می‌شود بالا بردن این درصد است و کم کردن آن درصد دولتی است باز هم خیلی محقق نخواهد شد لذا در بعد کلان می‌بایست اول نگاه حاکمیت به بحث تصدی گری و تجارت کردن و دخالت کردن در بحث اقتصاد از هم جدا بشود این نکته اول شما آمار‌های صادراتی را هم که اشاره کردند دقیقا همین را نشان می‌دهد ۸۰ درصد دولتی و خصولتی و ۲۰ درصد بخش خصوصی واقعی، ولی این را درنظر داشته باشید که آن ۲۰ درصد حدود هفتاد هشتاد درصد اشتغال کشور را تحت پوشش دهد، اما آن ۸۰ درصد دولتی بیست درصد اینجاست که سازمان توسعه تجارت به این نتیجه می‌رسد که باید از اس ام ای‌ها و شرکت‌های کوچک حمایت کند چرا؟ چون ما نیازمند اشتغال هستیم و با اشتغال پایدار است که وضع مردم خوب می‌شود لذا این نگاه حاکمیتی باید تغییر پیدا کند در بعد تحلیل‌های تجارت خارجی شما نگاه کنید روسیه جزو پنج کشور وارداتی ما قرار گرفته آلمان و سوییس خارج شدند از اینکه آلمان و سوییس خارج شدند به شخصه خوشحال نیستم، ولی اینکه روسیه وارد شده خوب یک اتفاق خوب است و ما می‌توانیم از این.

مجری: به جهت بزرگ بودن بازارش می‌گویید.

آقای لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات اتاق بازرگانی: نه، وقتی که ما آلمان و روسیه را داشتیم این امید را داشتیم که کالا‌های واسطه تولیدمان با تکنیک بالاتر وارد می‌شود، ولی الان که می‌بینیم روسیه وارد شده است و باتوجه به شرایط سیاسی روسیه این یک فرصت برای کشور ماست که باید از این استفاده کنیم و این یک اتفاق خیلی خوب است، اما در مورد تحریم‌ها و تاثیر تحریم‌ها با آقای پیمان پاک هم عقیده هستم که خودتحریمی‌ها بیشتر از تحریم‌ها به اقتصاد ایران لطمه زده است و مشکل تجارت خارجی ایران را دوچندان کرده است.

مجری: یعنی شما به عنوان بخش خصوصی این ۸۰ به ۲۰ بودن را حس می‌کنید؟

آقای لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات اتاق بازرگانی: روی درصدش شاید اختلاف نظر داشته باشم. معتقدم تحریم تاثیر دارد عدم پیوستن ما به‌ای اف تی اف در نقل و انتقال پولی و هزینه‌هایی که به بنگاه‌های اقتصادی تحمیل می‌شود تاثیر دارد، ولی خودتحریمی را بیشتر تاثیرش را در پایین نگه داشتن حجم تجارت خارجی می‌دانم، چراکه به هر حال اگر ما سربازان خط مقدم هستیم باید حمایت بشویم از پشت جبهه وقتی در پشت جبهه سنگ اندازی می‌شود و موانعی ایجاد می‌شود که عملا در مقابل دشمن هم نمی‌توانیم درست عمل کنیم این تاثیر منفی خودش را بیش از پیش به جای می‌گذارد.