آمریکا و استراتژی استقرار سامانه های ضد موشکی

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما ؛ با توجه به گسترش سریع تکنولوژی موشکی و دستیابی بسیاری از کشورها به انواع موشک های بالستیک ، یکی از اقداماتی که همواره مورد توجه دولت های مختلف آمریکا ( اعم از جمهوری خواه یا دموکرات ) قرار داشته ،تلاش برای ایجاد یک سامانه جهانی ضد موشکی بوده است.
در این راستا واشنگتن نه فقط در مناطق مختلف خاک آمریکا اعم از آلاسکا و سواحل شرقی و غربی این کشور ،سامانه های ضد موشکی مستقر کرده بلکه روندی مشابه را در نقط استراتژیک جهان بویژه در اروپا و آسیای شرقی دنبال کرده است.
در عین حال آمریکا در منطقه غرب آسیا نیز مبادرت به استقرار سامانه های هشدار راداری موسوم به رادارهای "ایکس باند "در قطر و اسرائیل کرده است.
با این همه هدف اصلی واشنگتن استقرار آرایه کاملی از سامانه های ضد موشکی در اروپا و شرق آسیا است.
بهانه آمریکا از استقرار این سامانه در اروپا مقابله با تهدیدات موشکی ایران و در شرق آسیا مقابله با تهدیدات موشکی کره شمالی است.

سامانه ها در اروپا
طرح های آمریکا برای استقرار سامانه های ضد موشکی در اروپا تاکنون چند مرحله مختلف را پشت سر گذاشته است.
طرح سپر موشکی جورج دبلیو بوش که در سال 2007 ارائه شد، شامل استقرار رادار رهگیر ایکس باند در جمهوری چک و رهگیرهای ضد موشکی در لهستان بود. البته با روی کار آمدن باراک اوباما رئیس جمهوری دموکرات آمریکا شاهد از سر گیری طرح استقرار سامانه های ضد موشکی آمریکا در اروپا در قالبی جدید بودیم که در چارچوب طرح جدید قرار بود تا سامانه های ضد موشکی در چهار مرحله در اروپای جنوبی و شرقی تا سال 2020 میلادی مستقر شوند که بعدها این طرح تعدیل شده و قرار شد تا استقرار سامانه های ضد موشکی در سه مرحله در کشورهای ترکیه(دریای مدیترانه) ، رومانی و لهستان تا سال 2018 تکمیل شود.
در حال حاضر مرحله اول آن در ترکیه ودریای مدیترانه و مرحله دوم آن یعنی سامانه ضد موشکی در پایگاه هوایی "داسلو" رومانی نیز عملیاتی شده است. سامانه ضد موشکی آمریکا و ناتو در اواخر اردیبهشت 1395 در پایگاه دوسلو Deveselu در180کیلومتری جنوب غربی بخارست در حضور دبیرکل ناتو، مقامات رومانی ،آمریکایی و ناتوعملیاتی شد.
هزینه برپایی این پایگاه ضد موشکی 800 میلیون دلار بوده است. بر اساس طرح سامانه ضد موشکی آمریکا و ناتو، رادارها و سامانه های موشکی در برخی کشورهای ناتو از جمله رومانی و لهستان مستقر خواهد شد. سامانه ضد موشکی آمریکا در رومانی شامل یک رادار، چند رهگیر موشکی و سیستم های ارتباطی است که آمریکا هدف از برپایی از آن را حفاظت از متحدان اروپایی خود در برابر کشورهای سرکش اعلام کرده است.
رابرت ورک معاون وزیر دفاع آمریکا در مراسم افتتاح این پایگاه ضدموشکی این مساله را که سامانه ضد موشکی در رومانی با هدف حفاظت از اروپا در برابر تهدیدهای موشکی روسیه راه اندازی شده است، تکذیب کرد.سامانه ضدموشکی آمریکا در خاک رومانی در واقع نوع زمین پایه سامانه راداری و موشکی ایجیس است. بخش اصلی این سامانه رادارهایی هستند که پرتاب موشکهای بالستیک را ردگیری و سپس رهگیری می کنند.
استقرار این سامانه با استقبال مقامات ارشد رومانی مواجه شده و در این راستا "کلاوس هانیس" رییس جمهوری رومانی در دیدار با "ینس استولتنبرگ" دبیرکل ناتو با تاکید کردکه سامانه ضد موشکی ناتو در غرب این کشور علیه هیچ کشوری نیست. از دیدگاه روسیه استقرار این پایگاه ضد موشکی در تناقض با پیمان "نیروهای هسته ای میانبرد 1987" است که بر اساس آن استقرار موشکهای هسته ای میانبرد در اروپا از سوی روسیه و آمریکا منع شده است.
به گفته مقامات روسی، به دلیل اینکه سکوهای پرتاب ام کا -41 مستقر در پایگاه ضد موشکی آمریکا در رومانی قادر به شلیک موشکهای کروز نیز هستند لذا عملیاتی شدن این پایگاه، بمثابه نقض پیمان 1987 است.همچنین برغم تهدیدات مسکو ،آمریکا احداث سامانه ضد موشکی در پایگاه هوایی"ردزیکووو" Redzikowo در شمال لهستان و در نزدیکی سواحل دریای بالتیک را آغاز کرد.در این سایت که قرار است ساخت آن تا سال 2018 تکمیل شود، 300 نظامی آمریکایی مستقر خواهند شد.
آندژی دودا رئیس جمهوری لهستان در مراسم آغاز به کار احداث این سایت گفت، این پروژه به سبب آنکه یک زیر ساخت اساسی و دائمی ناتو در این کشور است، موجب افزایش امنیت ملی لهستان می شود.دودا تاکید کرد، لهستان مدت ها است که در انتظار حضور ثابت و دائمی ناتو در این کشور است.
سران ناتو در جریان نشست سال 2010 که در لیسبون پایتخت پرتغال برگزار شد، با استقرار سامانه ضد موشکی آمریکا در اروپا موافقت کرد. این پایگاه ضد موشکی به همراه پایگاه ضد موشکی دوسلو و چهار ناوشکن آمریکایی مجهز به سیستم دفاع موشکی "ایجیس" شبکه‌ای را تشکیل می‌دهند که می‌توانند موشک‌های بالستیک شلیک شده به سمت اروپا را تشخیص داده و آنها را ردیابی و منهدم کنند.
ترکیه نیز از سال 2012 میلادی به یک رادار هشدار اولیه ایکس باند مجهز شده که می تواند سیستم دفاع موشکی ایجیس را فعال کرده و اطلاعات حاصل از آنها به رادار دیگری در انگلیس متقل کند. ناوهای جنگی هلندی و دانمارکی نیز با تجهیزاتی که با این سیستم یکپارچه است مجهز شده‌اند.
کنترل امور مربوط به این شبکه در پایگاه هوایی آمریکا در" رامشتاین "آلمان انجام می‌شود و اگر چه این سیستم در ظاهر تحت کنترل ناتو است اما در واقعیت تحت مدیریت و تامین مالی آمریکا قرار دارد.

دغدغه های فزاینده
از دیدگاه کارشناسان استراتژیک روسیه ،این کشور نگرانی های معقولی در باره اثرات منفی استقرار سپر موشکی بر توانمندی موشکی هسته ای روسیه دارد. سامانه‌ های دفاعی ضد موشکی آمریکایی که در چارچوب آمریکا در حال استقرار در اروپا هستند، مجهز به موشک های استاندارد-3 (SM-3 Block IIB) است و رادارهای این سامانه ها می‌توانند موشک‌های بالستیک میان برد و قاره پیمای روسیه با برد بیش از 5500 کیلومتر را رهگیری کنند .
این سامانه ها می‌ تواند قابلیت‌ های بازدارندگی روسیه را به خطر انداخته و به آمریکا برتری قابل توجهی در صحنه توازن نیروهای استراتژیک بدهد.به گفته رسانه های روسیه ، مسکو می‌ خواهد طرف غربی ، برای استفاده نکردن از سامانه‌ های ضد موشکی اروپایی علیه موشک‌ های راهبردی و هسته‌ ای روسیه ضمانت حقوقی بدهد ، با این حال هر گونه ضمانت حقوقی در زمینه سامانه ضد موشکی در اروپا ، حساسیت شدیدی در دستگاه حاکمیتی آمریکا بویژه در کنگره ایجاد می‌ کند .
آمریکا در دسامبر 2001در دوره زمامداری جورج دبلیو بوش، به صورت یک‌جانبه از پیمان منع سامانه‌ های ضد موشکی "ای بی ام" Anti-Ballistic Missile Treaty= ABM خارج شد .این سند را شوروی و آمریکا در 26 می 1972 امضا کرده بودند و پس از آن ، واشنگتن به هیچ‌ وجه مایل نیست تعهدات و ضمانت‌های حقوقی را در این باره برعهده بگیرد .
بدین ترتیب نگرانی‌ اصلی روس‌ ها از استقرار سامانه سپرموشکی آمریکا در اروپـا ، بدلیل از میان رفتن هـمـپـایـگی استراتژیک روسیه با آمریکا است. بدین لحاظ روسیه به هیچ وجه پذیرای روند موجود در زمینه استقرار اجزای مختلف سپر موشکی آمریکا و ناتو در اروپا نخواهد شد.

انتقاد پوتین
روسیه بارها از اقدام آمریکا در زمینه استقرار سامانه های ضد موشکی انتقاد کرده است.یکی از این موارد موضع گیری صریح ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در حاشیه اجلاس جهانی اقتصادی سن پترزبورگ بود. وی در باره ادامه استقرار سامانه های ضد موشکی آمریکا در شرق اروپا اظهار داشت که فقط وی در این مورد صحبت می کند و دیگران سکوت کرده اند وهمین مساله موجب تسریع مسابقه تسلیحاتی می گردد. وی تصریح کرد که این وضعیت باعث می شود روسیه همواره به فکر نحوه پاسخ به آن باشدکه یکی از موارد ضروری آن ، نیاز به بهبود تجهیزات لازم برای غلبه بر سامانه های ضد موشکی خواهد بود که به طور اجتناب ناپذیری منجر به مسابقه تسلیحاتی می شود. این مساله فقط محدود به مرزهای غربی روسیه واروپای شرقی نیست ، بلکه یکی از دغدغه های مسکو چگونگی جلوگیری از تهدیدات ناشی از استقرار سامانه های ضد موشکی در شرق آسیا است. در عین حال پوتین ،بهانه جویی غرب برای استقرار سامانه های ضد موشکی در اروپای شرقی را مورد تردید قرار داده است .
به گفته وی ، هنگامی که بحث استقرارسامانه های ضد موشکی آمریکا در اروپا به میان می آید، فورا جلوگیری از برنامه هسته ای و تهدیدهای موشکی ایران دلیل این اقدام قلمداد می شود ، در حالی که توافق(برجام) با تهران به سرانجام رسیده و هیچ تهدیدی وجود ندارد،اما سامانه های ضد موشکی و دیگر اجزای آن با سرعت بسیار در حال برپایی هستند و همین مساله باعث ایجاد این سئوال می شود که این سامانه ها برای مقابله با چه کشوری مستقر می شوند؟
موضع گیری شدید پوتین در قبال ادامه استقرارسامانه های ضد موشکی آمریکا و ناتو در اروپا نشان می دهد که یکی از دغدغه های اصلی امنیتی مسکو ، هنوز این مساله است که از دوره زمامداری جورج دبلیو بوش مطرح شده و تاکنون نیز با جدیت از سوی واشنگتن پیگیری شده است.
از دیدگاه روسیه توسعه هر چه بیشتر سامانه های ضد موشکی آمریکا (و ناتو) که توانمندی رهگیری موشک های هسته ای استراتژیک روسیه را دارند ، بمنزله اقدامی برای خنثی کردن توانمندی آفندی هسته ای روسیه محسوب می شود.این مساله اعتراضات مکرر مقامات نظامی و سیاسی روسیه را موجب شده است.
در واقع از هنگامی که مساله استقرار سپر موشکی توسط جورج دبلیو بوش رئیس جمهوری اسبق آمریکا مطرح شد ، مسکو مخالفت صریح خود را با آن ابراز کرده و بشدت با عملی شدن طرح های واشنگتن در این زمینه مخالفت ورزید.

هشدار برای شرق آسیا
آمریکا اقدامات گسترده ای را از سال 2012 در زمینه استقرار سامانه های ضد موشکی در شرق آسیا نیز صورت داده است.
در واقع علاوه بر اروپای شرقی، بخش دیگر طرح واشنگتن برای ایجاد سامانه جهانی ضد موشکی ، از پنج سال قبل با استقرار رادارهای پیش اخطار حملات موشکی در ژاپن آغاز شد و اکنون مرحله دیگری از این طرح یعنی استقرار سامانه ضد موشکی تاد در کره جنوبی صورت گرفته است.
روسیه نه فقط در زمینه ادامه استقرار سامانه های ضد موشکی آمریکا در شرق اروپا معترض است ، بلکه اقدام واشنگتن در دوره ترامپ در زمینه استقرار سامانه ضد موشکی تاد در کره جنوبی نیز با واکنش منفی مسکو مواجه شده است. از نگاه روسها ، اجرای برنامه توسعه محدوده جغرافیایی سامانه دفاع موشکی جهانی آمریکا وارد مرحله عملی شده است.
آمریکا و کره جنوبی در ژوئیه 2016 برای استقرارسامانه ضد موشکی "تاد" در این کشور با ادعای مقابله با تهدیدهای موشکی کره شمالی توافق کردند که با مخالفت چین و روسیه مواجه شد.
از نگاه روسیه ، این گونه اقدامات آمریکا عواقب خطرناکی را برای ثبات راهبردی در سطح منطقه ای و بین المللی به همراه دارد.
این در حالی است که به گفته روسها، با استقرار سامانه ضد موشکی تاد در منطقه حساس آسیا اقیانوس آرام، در واقع عامل مخرب جدیدی شکل گرفته که می تواند حل مساله هسته ای کره شمالی و سایر مسائل شبه جزیره کره را دشوارتر و رقابت تسلیحاتی از جمله در عرصه موشکی را در این منطقه و جهان افزایش دهد.
این مساله اعتراضات مکرر مقامات نظامی و سیاسی روسیه وچین را موجب شده است. در این چارچوب ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه ، بارها استقرار سامانه های ضد موشکی آمریکا در اروپا و نیز شرق آسیا را اقدامی تهدیدکننده خوانده است.
مسکو و پکن بارها تاکید کرده اند این سامانه ضد موشکی بردی فراتر از مرزهای کره جنوبی دارد و به آمریکا و کره جنوبی امکان ردیابی موشک ها، جمع آوری اطلاعات از موشک های چینی و روسی و مرتبط شدن به سامانه دفاع موشکی آمریکا در ژاپن را می دهد.

اعتراضات مسکو و پکن
با وجود اعتراضات مکرر روسیه وچین به عنوان دو قدرت نظامی رقیب آمریکا در اروپا و شرق آسیا ، واشنگتن بی توجه به این اعتراض ها ، اقدامات خود در این زمینه را ادامه داده است.
در واکنش به این مساله روسیه نه فقط اقدامات متقابل را در پیش گرفته ، بلکه توجه خود را معطوف به طراحی و ساخت موشکهایی کرده است که قادر به گذشتن از تور ضد موشکی آمریکا باشند.
در این راستا مقامات ارشد سیاسی و نظامی روسیه ، با توجه به تحولات و پیشرفت های قابل توجهی که این کشور در زمینه تکنولوژی موشک های بالستیک قاره پیما و کلاهک های محمول آنها صورت داده است ، اعلام کرده اند که دیگر سامانه های ضد موشکی آمریکا در اروپا و یا آسیای شرقی قادر به رهگیری موشکهای بالستیک قاره پیما ویا کلاهک های هسته ای روسیه نیستند.
از دیدگاه روسیه توسعه هر چه بیشتر سامانه های ضد موشکی آمریکا و ناتو که توانمندی رهگیری موشک های هسته ای استراتژیک روسیه را دارند ، بمنزله اقدامی برای خنثی کردن توانمندی آفندی هسته ای روسیه محسوب می شود.
این مساله اعتراضات مکرر مقامات نظامی و سیاسی روسیه را موجب شده است. روسیه در واکنش به ادامه استقرار سامانه های ضد موشکی ناتو آمریکا در شرق اروپا یعنی در رومانی و لهستان اقدامات دفاعی زیادی انجام داده است.
از جمله مهمترین این اقدامات تشکیل یک نیروی مستقل به نام نیروی هوافضا بوده است که وظیفه دفاع از حریم هوافضایی روسیه را بر عهده دارد. در واقع رادارهای پیش اخطار مستقر در نقاط مرزی مختلف روسیه زیر نظر این نیرو فعالیت می کنند.
از جمله دیگر اقدامات روسیه ، استقرار شمار نامشخصی از موشکهای هسته ای تاکتیکی اسکندر در منطقه کالینینگراد در مجاورت مرزهای لهستان است. روسیه قبلا تهدید کرده بود که به عنوان اقدامی برای مقابله با سامانه های ضد موشکی ناتو و آمریکا، موشک‌های اسکندر را که قادر به حمل کلاهک‌های هسته ای یا متعارف هستند، در منطقه کالینینگراد مستقر خواهد کرد.

جمع بندی
به هر حال در بحبوحه این رقابت ها ؛ روسیه به صورت جدی تهدید کرده است که در صورت پافشاری آمریکا در زمینه برپایی سامانه های ضد موشکی در اروپا ، از پیمان کاهش تسلیحات استراتژیک هسته ایی موسوم به " استارت-2" خارج خواهد شد.
در عین حال مقامات نظامی روسیه بر توانمندی موشکهای بالستیک قاره پیمای روسیه در گذر از سامانه های ضد موشکی ناتو تاکید می کنند .

با وجود اعتراضات و اقدامات متقابل روسیه و نیز چین ، شواهدی در باره عقب نشینی آمریکا از موضع خود در زمینه ادامه استقرار سامانه های ضد موشکی در اروپا و شرق آسیا به چشم نمی خورد.می توان پیش بینی کرد که در آینده نزدیک بر شدت تنش ها و تعارضات بین روسیه و چین با آمریکا بر سر استقرار سامانه های ضد موشکی افزوده شود .
بویژه اینکه از دیدگاه مسکو وپکن، توسعه هر چه بیشتر سامانه های ضد موشکی آمریکا در اروپا و اکنون در شرق آسیا که قادر به رهگیری موشک های هسته ای استراتژیک روسیه و چین هستند ، به منزله اقدامی برای خنثی کردن توانمندی آفندی هسته ای روسیه و چین محسوب می شود./
==================================
نویسنده: دکتر سید رضا میرطاهر - کارشناس مسایل استراتژیک .
.