۵ گناهی که از منظر امام علی (ع) توبه نکردن از آن‌ها موجب رد شدن سایر اعمال است

به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما ، امام علی (ع) در بخشی از خطبه ۱۵۳ «نهج البلاغه» انگشت روى پنج گناه کبیره و خطرناک مى گذارد و تصریح مى کند: هر کس بدون توبه از این گناهان از دنیا برود هیچ عملى از او مقبول نیست.

ایشان مى فرماید: «از امور قطعى و مسلّم الهى در کتاب حکیم و استوار او [«قرآن مجید»]که خداوند به آن پاداش و کیفر مى دهد، و براى آن خرسند مى شود یا خشم مى گیرد، این است که هرگاه انسان با یکى از این خصلت‌ها بدون توبه از دنیا برود و پروردگار خود را با آن وضعیت ملاقات کند، اعمالش سودى براى او نخواهد داشت؛ هر چند خود را [براى انجام دادن کارهاى خیر]به زحمت افکند و عملش را خالص گرداند».«إِنَّ مِنْ عَزَائِمِ اللهِ فِی الذِّکْرِ الْحَکِیمِ، الَّتِی عَلَیْهَا یُثِیبُ وَ یُعَاقِبُ، وَ لَهَا یَرْضَى وَ یَسْخَطُ، إِنَّهُ لَا یَنْفَعُ عَبْداً وَ إِنْ أَجْهَدَ نَفْسَهُ، وَ أَخْلَصَ فِعْلَهُ (۱) أَنْ یَخْرُجَ مِنَ الدُّنْیَا، لَاقِیاً رَبَّهُ بِخَصْلَةٍ مِنْ هذِهِ الْخِصَالِ لَمْ یَتُبْ مِنْهَا».

این گناهان کبیره عبارتند از: شرک، قتل نفس، تهمت، بدعت و نفاق.

 ایشان مى فرماید: (از امور قطعى و مسلّم الهى در کتاب حکیم و استوار او [«قرآن مجید»]که خداوند به آن پاداش و کیفر مى دهد، و براى آن خرسند مى شود یا خشم مى گیرد، این است که هرگاه انسان با یکى از این خصلت‌ها بدون توبه از دنیا برود و پروردگار خود را با آن ملاقات کند، اعمالش سودى براى او نخواهد داشت؛ هر چند خود را [براى انجام دادن کارهاى خیر]به زحمت افکند و عملش را خالص گرداند)؛ سپس امام (علیه السلام) به شرح این خصلت‌ها که عبارتند از: شرک، قتل نفس، تهمت، بدعت و نفاق پرداخته و هر یک از این امور پنج گانه را در عبارت کوتاهى بیان مى کند و مى فرماید: (کسی که همتایى براى خدا در عبادتى که بر او واجب کرده قرار دهد یا خشم خود را با کشتن بی گناهى فرو نشاند یا کسى را به سبب عملى که دیگرى انجام داده نکوهش کند [و او را متّهم سازد]یا براى به دست آوردن حاجتى که به مردم دارد بدعتى در دین خدا بگذارد یا مردم را با دو چهره ملاقات کند و در میان آنان با دو زبان سخن بگوید [و نفاق و دورویى پیشه کند]، در آن چه گفتم بیندیش؛ [و بقیه را بر آن قیاس کن]؛ چرا که هر چیز را با مثل و مانندش مى توان شناخت)؛ «أَنْ یُشْرِکَ بِاللهِ فِیمَا افْتَرَضَ عَلَیْهِ مِنْ عِبَادَتِهِ، أَوْ یَشْفِیَ غَیْظَهُ بِهَلَاکِ نَفْسٍ، أَوْ یَعُرَّ (۲) بِأَمْرٍ فَعَلَهُ غَیْرُهُ، أَوْ یَسْتَنْجِحَ حَاجَةً إِلَى النَّاسِ بِإِظْهَارِ بِدْعَةٍ فِی دِینِهِ، أَوْ یَلْقَى النَّاسَ بِوَجْهَیْنِ، أَوْ یَمْشِیَ فِیهِمْ بِلِسَانَیْنِ، اعْقِلْ ذلِکَ فَإِنَّ الْمِثْلَ دَلِیلٌ عَلَى شِبْهِهِ».

شرک در عبودیت خداوند

به این ترتیب؛ نخستین گناه بسیار خطرناک، «شرک در عبودیّت پروردگار» است؛ کارى که اگر انسان از آن توبه نکند هرگز مشمول عفو الهى نخواهد شد: «إِنَّ اللهَ لَا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِکَ لِمَنْ یَشَاءُ» (۳)؛ (خداوند هرگز شرک را نمى بخشد و کمتر از آن را براى هر کس بخواهد و شایسته بداند مى بخشد).

قتل نفس

دیگر این که انسان با ریختن خون دیگرى خشم خود را فرو نشاند همان گونه که «قرآن مجید» مى فرماید: «وَ مَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِناً مُّتَعَمِّداً فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِداً فِیهَا» (۴)؛ (هر کس انسان با ایمانى را به قتل برساند کیفر او جهنّم است که جاودانه در آن خواهد ماند). بعضی از شارحان «نهج البلاغه» این جمله را شامل انتحار و خودکشی نیز دانسته اند؛ ولی ظاهرِ عبارت همان معنای اول است و به هر حال بعضی آیه فوق را دلیل بر این می‌دانند که قتلِ بی گناهان سبب می‌شود قاتل، بی ایمان از دنیا برود؛ چرا که خلود و جاودانگی مخصوص افراد بی ایمان است.

تهمت زدن به دیگران

در مورد سومین وصف که متهم ساختن افراد به اعمالی است که انجام نداده اند و در واقع، کشتن شخصیت و ریختن آبروی آنهاست، در روایات اسلامی می‌خوانیم که اهمیت آبروی انسان به اندازه اهمیّت خون اوست.

بدعت گذاری در دین خدا

درباره چهارمین وصف یعنی بدعت گذاری در دین خدا برای رسیدن به مال و مقام دنیا همین بس که از پیامبر اکرم (صلی الله و علیه و آله) می‌خوانیم: «اَهْلُ البِدَعِ شَرُّ الخَلْقِ وَ الخَلِیقَةِ، اَهلُ البِدَعِ کِلَابُ اَهْلِ النـَّارِ» (۵)؛ (بدعت گذاران، بدترین خلق خدا هستند، اهل بدعت، سگان دوزخیانند)؛ و در مورد وصف پنجم یعنی نفاق و دورویی و دوگویی همین بس که «قرآن مجید» درباره منافقان می‌فرماید: «وَ اِذَا لَقُوا الـَّذِینَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَ اِذَا خَلَوا اِلَی شَیَاطِینِهِمْ قَالُوا اِنَّا مَعَکُم اِنّمَا نَحْنُ مُسْتَهزِءُونَ» (۶)؛ (و هنگامی که افراد با ایمان را ملاقات می‌کنند می‌گویند: ما ایمان آورده ایم [ ولی]هنگامی که با شیطان‌های خود خلوت می‌کنند می‌گویند: ما با شماییم ما فقط [آن‌ها را]مسخره می‌کنیم)؛ و در آیات بعد از آن تصریح شده است که اعمال آن‌ها سودی به حالشان ندارد و مشمول هدایت‌های الهی واقع نمی‌شوند. به راستی اگر جامعه بشری از آلودگی به این صفات پنج گانه پاک شود، چه آرامش و امنیتی بر آن حاکم خواهد شد! جان و مال و آبروی مردم محفوظ می‌ماند؛ مردم با صفا و صمیمیت با هم گفتگو می‌کنند، شرک و بدعت رخت بر می‌بندد و از نظر جنبه‌های معنوی نیز رشد و نمو کافی پیدا می‌کنند. (۷)

پی نوشت:
(۱). تعبیر به اخلاص در عمل ـ با این که کسى که داراى این صفات پنج گانه است نمى تواند عمل خالص داشته باشد ـ ظاهراً اشاره به اخلاص هاى مقطعى و موردى است که در یک لحظه همه زشتى‌ها را فراموش مى کند و مثلا صدقه اى در راه خدا مى دهد و به درمانده اى کمک مى کند، ولى این خلوص نیّت دیرى نمى پاید که جاى خود را به شرک و نفاق و بدعت مى سپارد.
(۲). «یعرّ» از ماده «عَرّ» (بر وزن شر) یا «عُرّ» (بر وزن حر) در اصل به معناى بیمارى جرب که یک نوع عارضه شدید پوستى است می‌باشد؛ سپس به هر گونه ضرر و عیبى که به انسان مى رسد، اطلاق شده است و در جمله بالا به معناى عیب جویى و تهمت است.
(۳). سوره نساء، آیه ۴۸.
(۴). همان سوره، آیه ۹۳.
(۵). کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، متقی هندی، علاء الدین علی بن حسام الدین، محقق: بکری حیانی، صفوة السقا، مؤسسة الرسالة، بیروت، ۱۴۰۱ قمری / ۱۹۸۱ میلادی، چاپ: پنجم، ج ۱، ص ۳۹۱، ح ۱۰۹۵.
(۶). سوره بقره، آیه ۱۴.
(۷). گردآوری از: پیام امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) ‏، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، دار الکتب الاسلامیه‏، تهران‏، ۱۳۸۶ شمسی‏، چاپ: اول‏، ج ۶، ص ۷۸.

منبع: آیین رحمت؛ دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی