ایران در آستانه بحران مطلق آب؛ فرصت برای اقدام محدود است

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ محمد حسین امید در نخستین همایش مهندسی اکوهیدرولوژی ایران در دانشکدگان علوم و فناوری‌های میان رشته‌ای با بیان اینکه پس از ارائه گزارش دانشگاه تهران درباره بحران کم آبی در ایران به رئیس جمهور و هیأت دولت، حل مساله بحران آب دانشگاه تهران واگذار شد، گزارشی درباره اقدامات دانشگاه در این زمینه ارائه داد.

وی از تشکیل گروهی متشکل از ۶۰ متخصص از دانشگاه و صنعت آب و ارائه گزارش نهایی پس از سه ماه کار فشرده خبر داد و گفت: «بر این اساس، ۱۲ کارگروه در سطح حوزه‌های آبخیز کشور تشکیل شده است.»

سرانه آب از ۴۵۰۰ به زیر ۱۰۰۰ مترمکعب سقوط کرده است

رئیس دانشگاه تهران با اشاره به شاخص «فالکن مارک» تاکید کرد: در حالی که زمانی سرانه آب کشور، بیشتر از ۴۵۰۰ مترمکعب بود، امروز این رقم به زیر ۱۰۰۰ مترمکعب رسیده که نشان‌دهنده کمبود شدید آب است. در فلات مرکزی، این شاخص به ۶۰۰ نزدیک می‌شود، یعنی با مرز بحران مطلق فاصله‌ای نداریم. 

اضافه برداشت ۲۰۰ میلیارد مترمکعبی و پیامد‌های فاجعه‌بار

امید با بیان اینکه در ۵۰ سال گذشته حدود ۲۰۰ میلیارد مترمکعب آب تجدیدناپذیر مصرف شده، گفت: تقربیا تمام تالاب‌ها و دریاچه‌ها را از دست داده‌ایم و به دلیل برداشت‌های بی‌رویه آب‌های زیر زمینی، فرونشست زمین در برخی نقاط ایران به ۳۰ سانتیمتر رسیده است.

دکتر امید با اشاره به تجربیات دوره دانشجویی خود گفت: زمانی که من دانشجو بودم، چاه عمیق دانشکده کشاورزی ۳۰ متر عمق داشت، اما اکنون عمق آن به ۳۲۰ افزایش یافته است.

۲۰۰ سال زمان برای احیای سفره‌های آب زیر زمینی

امید با اشاره به نظر یکی از متخصصان حوزه آبخیزداری در تجربه کم آبی در یکی از کشور‌های غربی گفت: با وجود ممنوعیت برداشت آب در مناطق دچار بحران و کمبود آب، اگر یک قطره آب هم برداشت نشود، ۲۰۰ سال طول می‌کشد تا سفره‌های آب زیرزمینی احیا شود.

رئیس دانشگاه تهران با بیان اینکه برای تمام ناترازی‌ها دو راه حل (تولید بیشتر و کاهش مصرف) وجود دارد، تاکید کرد: اما این موضوع، درباره کمبود آب صدق نمی‌کند، چرا که در مورد کمبود برق و سایر موارد می‌توان با تولید بیشتر و مصرف کمتر، موضوع را کنترل کرد، اما تولید آب نداریم.

وی با رد راه‌حل‌های شبه‌علمی مانند استخراج آب‌های عمقی و یا انتقال آب دریا گفت: شیرین‌سازی آب دریا، حتی در بهترین شرایط تنها می‌تواند نیم تا یک درصد نیاز کشور را تأمین کند و هزینه‌های اقتصادی و زیست‌محیطی سنگینی دارد.

وی تصریح کرد: موضوع این است که ما در این سال‌ها بیش از ۵۰ درصد مازاد، از منابع آبی برداشت کرده‌ایم.

امید با بیان اینکه باید تمام متخصصان این حوزه درباره این بحران گفت‌و‌گو کنند و هشدار بدهند تصریح کرد: نباید از منابع آب تجدید پذیر، بیش از ۴۰ درصد برداشت می‌شد، اما حالا که بحران داریم و برگشتن به حالت منطقی زمانبر است، ۶۰ درصد برداشت پذیرفتنی است، یعنی ۴۰ درصد باید سفره‌های آب را تغذیه کند.

ضرورت کاهش ۴۰ درصدی برداشت از منابع آبی و تغییر الگوی کشاورزی

امید تصریح کرد: باید برداشت از منابع آب تجدیدپذیر را به ۴۰ درصد محدود کنیم. این به معنای تغییر الگوی کشت، حذف اراضی با کیفیت پایین و اصلاح مصرف در مصارف شهری و صنعتی است و اگر در سه سال باقی‌مانده از برنامه هفتم این موارد رعایت نشود، با بحران فرونشست شدید و تخریب زیرساخت‌ها رو‌به‌رو خواهیم شد.

امید در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر تغییر الگوی کشاورزی در کشور، اظهار داشت: بر اساس آمار و گزارش‌ها، به رغم ادعای افزایش سطح زیر کشت برای تأمین محصولات استراتژیک مثل گندم، هیچ رشدی در ۳۰ - ۴۰ سال گذشته در این بخش وجود نداشته و رشد سطح زیر کشت در بخش کشاورزی، مربوط به محصولاتی مثل سیفی‌جات و سبزیجات بوده است.

استاد دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، حل مساله بحران آب در کشور را، توجه به نظرات کارشناسی و بازگشت به مبانی و اکوهیدرولوژی عنوان کرد و گفت: پیش از احداث کارخانه نیشکر در استان خوزستان، بسیاری از استادان دانشگاه‌ها با توجه با اقلیم منطقه، با این امر مخالف بودند، ولی به‌رغم این مخالفت ها، این طرح اجرا شد و ۱۲۰ هزار هکتار زیر کشت نیشکر رفت. در حالی که اگر تنها ۴۰ هزار هکتار به کشت چغندر قند برگردانده شود، حداقل یک میلیارد مترمکعب آب صرفه‌جویی می‌شود که می‌تواند مشکل آب شهر‌های جنوبی را حل کند.

امید تصرح کرد: مداوا‌ها و درمان‌ها و حل مسائل در بخش آب، همه از نوع برگشتن به مبانی، انجام ندادن کار به جای انجام دادن کار و کنترل مصرف است و اگر این گفتمان در محیط‌های دانشگاهی پیگیری شود من معتقدم می‌توان کاری را از پیش برد.

انتقال آب راه حل مساله نیست

وی خاطرنشان کرد: باید خطرات را بگوییم، باید بگوییم امنیت کشور به خاطر از بین رفتن امنیت آب در معرض خطر است و باید بقبولانیم که راه حل مشکل، انتقال در حد وسیع نیست و این انتقال‌های بی‌رویه راه حل مساله نیست.

وی با اشاره به انتقال آب از طالقان به تهران گفت: انتقال ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب از طالقان به تهران با هزینه‌های بالا و تلاش شبانه روزی انجام شد، اما آنچه که در این انتقال دیده نشد، آسیب‌هایی است که این انتقال به دشت قزوین و سپیدرود زده است، این آب سهم طبیعت آن منطقه بود و با این کار یکی از دشت‌های خوب کشور را در معرض نابودی قرار داده‌ایم.

رئیس دانشگاه تهران تصریح کرد: «حل مشکل آب تهران، انتقال آب نیست، بلکه باید بارگذاری جمعیت در این شهر کنترل شود شهری که سقف جمعیتی آن ۷ میلیون بود و اکنون به دو برابر و بیشتر رسیده است، اگر بخواهد هر سال یک میلیون جمعیت هم با آن اضافه شود منابع آب این شهر جوابگوی این جمعیت نخواهد بود و باید در این زمینه تجدید نظر جدی شود»

نیازمند تجدید نظر درمصرف آب هستیم

دکتر امید تاکید کرد: در همه ابعاد صنعتی، شهری و کشاورزی نیازمند تجدید نظر در مصرف و استفاده هستیم و علاوه بر این، باید با طبیعت مهربان باشیم و اگر تمام این موارد را رعایت کنیم شاید بتوانیم بحران را نه از بین ببریم بلکه کند کنیم.

رئیس دانشگاه تهران، با قدردانی از برگزارکنندگان این همایش گفت: برگزاری این همایش‌ها، موجب فرایند‌های تعامل بهتر می‌شود و به بازگرداندن تعادل به اکوسیستم و پیدا کردن راه حل‌های پایدار برای مدیریت منابع آب کمک می‌کند.

امید با تاکید بر اینکه هر کس در هر کجای ایران درباره موضوع آب و محیط زیست و اقلیم می‌تواند حرفی بزند، باید صدای خود را بلند کند و بگوید که اوضاع چقدر بد است و چقدر می‌تواند بدتر شود و چقدر می‌تواند از کنترل خارج شود، گفت: اگر اقدام فوری صورت نگیرد، خیلی زود برای جبران خیلی دیر خواهد شد و امنیت آبی که امنیت کشور است در خطر جدی خواهد افتاد.