۴۲ درصد پرونده‌ها در شورا‌های حل اختلاف به صلح و سازش منجر می‌شود

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، حجت‌الاسلام دکتر هادی صادقی معاون محترم قوه قضاییه و رئیس مرکز توسعه حل اختلاف کشور با حضور در برنامه «صف اول»، برنامه های مرکز توسعه حل اختلاف کشور را تشریح کرد و به پرسش ها در این باره پاسخ داد. متن کامل این برنامه به شرح زیر است:

سوال: درود بر شما برنامه‌های مختلفی را ما در خدمت شما بودیم درخصوص ماهیت و عملکرد شوراهای حل اختلاف توی سالهای مختلف راجع به ماهیت و فلسفه وجودی زیاد صحبت کردیم اما بیاییم با خود هدف و حالا اون هدفی که در ماهیت تشکیل شوراهای حل اختلاف بود شروع بکنیم قرار بوده که بیاید عدالت را تقویت بکند دسترسی مردم به‌ هرحال به محاکم را راحت‌تر بکند و شیوه‌های صلح محور را به ‌هرحال پیش‌قدم بکند در مقابل و رویه‌های قضایی موجود و از این زاویه ورود بکنیم که چقدر فکر می‌کنید بعد از این سال‌ها شوراها توانستند در تحقق اهداف خودشدن موفق باشند ؟

صادقی: شوراهای حل اختلاف خوب الان بیست و سه سال از عمرشان گذشته خدا رحمت کند مرحوم آیت الله هاشمی شاهرودی که این ‌نهاد را تاسیس کرده‌اند در واقع بر پایه یک نگرشی بود به اینکه ما در حل اختلافات مردم همه‌اش نباید از طریق قضایی اقدام کنیم در سطح دنیا هم این موضوع به صورت بسیار جدی الان مطرح است و شایع است و به جرأت شاید بتوان گفت در اکثر نقاط دنیا اغلب اختلافات را از طریق غیر قضایی حل و فصل می‌کنند از طریق غیر قضایی که اصطلاحاً بهش می‌گویند روش‌های غیر قضایی حل اختلاف اینها خیلی گسترش یافته خوب ما ابتدایی که شروع به کار کردیم در این مرکز یک مطالعه‌ای کردیم در سطح جهان چندین کشور را کارهای حل اختلاف شان را بررسی کردیم حدود هفده روش حل اختلاف غیر قضایی پیدا کردیم هفده روش هست در سطح دنیا البته همه کشورها را ما نگشتیم تعدادی که گشتیم هفده تا پیدا کردیم شاید بیش از این هم باشد که در کشور خود ما هم از قدیم شیوه‌های محلی حل اختلافات مردم وجود داشته منتها در عصر جدید که دادگستری و عدلیه ایجاد می‌شود و پر سر و صدا دادگستری خوب راه می‌افتد وقتی اینطوری می‌شود دیگر کم کم آن روش‌ها آنقدری کم‌رنگ می‌شود ریش سفیدها مسئولیتشان کمتر می‌شود مردم وقتی که در شهرها بیشتر سکونت پیدا می‌کنند و زندگی شهری تر و صنعتی تر و پیچیده‌تر می‌شود قدری آن ارتباطات سنتی محلی، خانوادگی و امثال ذلک کم‌رنگ‌تر می‌شود مراجعه به دادگستری بیشتر می‌شود دادگستری هم بر پایه قضاوت شکل می‌گیرد در ایران در همان ابتدای هر چند ما در اولین قوانینی که وضع شده داریم مثلاً در سال هزار و دویست و هشتاد و نه شمسی قانونی داریم که در آن داوری هم پیش‌بینی شده داوری الان صد و پانزده سال قانون دارد ولی عملاً خیلی اجرا و پیگیری نشد خیلی اصلاً معرفی نشده خیلی مردم نمی‌دانند یه چیزی به نام داوری هم هست در کنار به دادگستری که داوری بخش خصوصی است دادگستری بخش دولتی است مردم بیشتر کدام را مراجعه می‌کنند الان بخش دولتی عادت کرده‌اند این عادت می‌بایست تغییر می‌کرد می‌بایست دگرگون بشود به دلایلی که حالا اگر لازم شد عرض می‌کنم مرحوم آیت‌الله شاهرودی آمدند از شوراهای حل اختلاف آغاز کردند و اولین نهاد مهم حل اختلاف غیر دادگاهی را تاسیس کردند. در طی سنوات متعدد افت‌وخیزهایی داشت ابتدا یک گسترش کمی زیاد پیدا کرد اما کیفیت خروجی زیاد نبود ابتدا چون هم مردم آشنا نبودند هم کسانی که اینجا فعالیت می‌کردند در آن سال‌های اول خیلی وارد نبودند بعد به تدریج جا افتاد تا سال هزار و سیصد و نود و چهار که اولین قانون اختصاصی شورای حل اختلاف تصویب شد این قانون موقت بود پنج ساله بود بعد سه سال هم تمدید شد بعد رسیدیم به قانون جدیدی که سال هزار و چهارصد و دو به تصویب رسید این قانون جدید دیگر کار را دائمی کرده یعنی شورای حل اختلاف طبق این قانون جدید یک قانون دائمی پیدا کرده و در حال حاضر هم مشغول فعالیت است در تمام این سال‌ها به خصوص در سال‌های اخیر یک رشد کمی و کیفی قابل توجهی در میزان حل و فصل دعاوی به واسطه شوراهای حل اختلاف پدید آمده و حالا اگر لازم شد من آمارها را اشاره می‌کنم .

سوال: فرمودید که هفده تا روش را پیدا کردید و اهدافی هم که در مقدمه به آن اشاره شد الان در این پنج‌سال که شما هستید نسبت به پنج سال با توجه به شناخت و اشرافی هم که دارید چند درصد اهداف محقق شده اهدافی که باید محقق بشود موفق بوده؟

صادقی: ببینید مرکز ما ابتدا نامش مرکز امور شوراهای حل اختلاف بود تنها به کار شورای حل اختلاف می‌پرداخت یعنی روش‌های دیگر در دستور کارش نبود از ابتدایی که بنده مسئولیت پذیرفتن بنا شد که ما آن روش‌های دیگر را هم توسعه بدهیم که شد مرکز توسعه حل اختلاف و بعداً آسیب‌شناسی کردیم و در همان گام اول معماری سازمانی کردیم و یک تحقیق دانشگاهی خیلی فنی صورت گرفت بر اساس آن برنامه‌ریزی کردیم شوراها را متحول کنیم و اول تصمیم گرفتیم شوراها را هر چه بیشتر کارآمد که به حمدالله این توفیقات بسیاری در این زمینه پدید آمد چرا؟ چون ما در کنار این معماری سازمانی جدید آمدیم و گفتیم باید شوراهایمان استاندارد باشد یکی از الگوهای استاندارد جهانی را آوردیم بومی سازی کردیم متناسب با شرایط خودمان شرایط دستگاه قضایی و شوراهای حل اختلاف بومی شد و آن را اجرا کردیم چهار دور هم ارزیابی الگوی تعالی که همون الگوی استاندارد بین ‌المللی هست این را ما اجرایی کردیم حاصل این کار چه اتفاقی افتاده یعنی از ان حرکتی که آغاز کرده‌ایم تا به امروز که رسیدیم یک شیب خیلی قوی و افزایشی در کارآمدی و اثربخشی شوراهای حل اختلاف داریم این شیب به ‌این ‌صورت است که ما در واقع به نحو چهار بعدی بهره‌وری را افزایش دادیم این به کمک تمام همکاران ما در شوراهای حل اختلاف ،مدیران ما در صف و ستاد و سراسر کشور ،رؤسای کل ،معاونین ما و بقیه هم همکاری کردند که این را توانستیم محقق کنیم اتفاقی که افتاده ما ابتدا حدود سی و دو هزار همکار داشتیم در شورای حل اختلاف اما الان حدود بیست و چهار هزار داریم یعنی تعداد نیرو هایمان کاسته شد البته بدون اینکه بخواهیم اخراج کرده باشیم بلکه به مشاغل دیگری رفتند و بدون این‌که نیرویی اضافه کنیم رسیدگی‌ها و پاسخگویی را افزایش دادیم یعنی از سه میلیون پرونده در سال در آن دوره که شروع کردیم رساندیم به پنج میلیون و ششصد هزار پرونده .

سوال: یک مقداری اینجا تناقض پیش می آید که شوراهای حل اختلاف برای کاهش تعداد پرونده‌ها به محاکم است ولی الان می‌گوییم سه میلیون مثلاً شده پنج میلیون شد ؟

صادقی: این به معنای این نیست که شوراها خودشان کار افزایش دادند پرونده را پرونده جای دیگر تولید می‌شود شوراها بیشتر به کمک دادگستری رفتند و توانستند بار بیشتری را از دادگستری‌ها بردارند به واسطه کارایی که پیدا کردند .

سوال: تعریف تان از کارایی چی هست؟

صادقی: دارم همین را توضیح می دهیم این یک استانداردی دارد در کتاب‌هایی که راجع به بهره‌وری نوشته شده بهره‌وری را معمولاً به دو مؤلفه اصلی کارایی و اثر بخشی تعریف می‌کنند بعد بهره‌وری را معمولاً یا از ورودی‌ها یا از خروجی‌ها مهار می‌کنند به این معنا که ورودی کمتر ولی خروجی ثابت این بهره‌وری افزایش یافته از یک بعد یعنی شما هزینه کمتری می‌کنید ولی همان اندازه محصول را می‌گیرید گاهی هم به عکس می‌شود ورودی ات به همان اندازه است ولی محصول را بیشتر می کنید این هم باز بهره‌وری افزایش یافته این بعد دوم این دو تا کمی هم ما در اینجا هر دو را داریم یعنی هم ورودی مان کمتر شده از حیث نیروی انسانی هم خروجی کار اونها بیشتر شده از حیث تعداد پرونده‌هایی که رسیدگی کرده‌اند پس این دو بعد افزایش کارایی .

سوال: این کمیت ، بحث کیفیت را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد؟

صادقی: در بعد اثر بخشی اولاً اینکه زمان رسیدگی را کوتاه کرده یعنی قبلاً سی و نه روز متوسط زمان رسیدگی بود امروز به بیست و پنج روز رسیده است سرعت هم افزایش یافته این هم بعد سوم بعد چهارم که خیلی مهم است و اثر کار ما هست میزان صلح و سازش است زمانی‌که ما آغاز کردیم حدود سی درصد میزان صلح سازش بوده در مقدار پرونده‌هایی که رسیدگی می‌شد امروز رسیدیم یعنی سه سال متوالی الان رسیدیم به چهل و دو درصد پس یعنی نه تنها کاهش کیفی نداشتیم که افزایش کیفی هم داشتیم خوب این چه اتفاقی چه جور شده که این اتفاق افتاده توانمندی همکارانمان افزایش‌ یافته، روش‌ها اصلاح شده فرآیندهای اصلاح ‌شده خروج قوی ‌تر شده و هم کمیتش، این می‌شود بهره‌وری چهار بعدی چنین بهره‌وری را ما خودمان درباره‌اش قضاوت نمی کنیم سازمان ملی بهره‌وری یک سازمان مستقل زیرمجموعه دولت هم هست ربطی به قوه قضایی ندارد ما از اونها تقاضا کردیم بیایند روش کار ما را بررسی کنند و ارزیابی کنند آنها از سه سال پیش این کار را آغاز کرده‌اند انجام دادند سال اول گواهی تایید این روش که کیفی را در بهره‌وری به ما دادند اولین دستگاه دولتی بودیم که این کار را کرد بنابراین می‌خواهم بگویم ارزیابی که در این بخش صورت میگیرد توسط خود ما هم نیست توسط یک جای بیرونی است که خیلی هم سخت گیرانه هم اسنادی بررسی کردند هم میدانی، یعنی نیرو فرستادند به شهرستان‌های ما ،شهر های مختلف بررسی کرده‌اند و تایید کردند که روش‌های استاندارد ما آن الگوی تعالی که اشاره کردم واقعاً کارآمدی‌اش را دارد اثر بخشیش را هم دارد و بهره‌وری را افزایش داده .

سوال: توی صحبت های حضرت عالی بود برخی از نقدها را می‌شنویم که شوراهای حل اختلاف می‌شود این مقدار بیش از حد درگیر ساختار و مسائل شکلی و اداری شده‌اند و آن ماموریت اصلی که حالا صلح محوری است و یک ماهیت اجتماعی دارد شاید قدری ازش غفلت شده می‌پذیرید؟

صادقی: ببینید در یک دوره‌ای تا حدی این شده ولی ما که آغاز کردیم سعی کردیم برگردانیم به سمت آن کار اصلی.

سوال: توسعه متوازن ؟

صادقی: بله به همان دلیل در قانون ما کاری که شوراهای حل اختلاف باید بکنند هیچ در چارچوب تشریفاتی که آیین دادرسی مدنی و کیفری دارند نیست یعنی در قانون این را لحاظ کردیم که نیازی نیست آن چارچوب قرار بگیرد ثانیاً سعی کردیم این بخشی که تثبیت شد و به عنوان شوراهای حل اختلاف تقریباً شکل شبه ‌دولتی هم پیدا کردند این را گسترش ندهیم به جایش بخش کاملاً آزاد مردمی را گسترش دادیم یعنی ما کسانی را به عنوان صلح یاران الان داریم که اینها در همه کشور حضور دارند ولی نمی آیند مثل کارکنان شورای حل اختلاف همه روزه و در ساعات کاری دقیقاً بنشینند و مثل کارمند معمولی کار کنند نه اونطوری نیستند در جاهای خاص جایی که نیاز بهشان باشد مسئله‌ای را به آنان ارجاع میدهند و کمک می‌کنند به حل و فصل مسائل دیگر نه شکل کارمندی دارند و نه شکل به اصطلاح موظفی دارند نه اینها نیست ولی با اعتبار و با ریش سفیدی که دارند با گیس سفیدی که دارند با شهرتی که دارند با اعتباری که در بین مردم دارند وکمک می‌کنند و حل و فصل مسائل.

سوال: نکته‌ای که توی همایش روز هجده آبان در صحبت‌های رئیس محترم قوه قضاییه بود اختیارات رسیدگی به جرائم امنیتی بود که در حدود قانون به شوراهای حل اختلاف واگذار میشود این خیلی خوب است فضا را توی کاهش پرونده‌ها هم به‌ هرحال نقش ‌دارد ولی خوبی دغدغه‌ای را ایجاد می‌کند که نکند آن شورای حل اختلاف بحث تخصص خدشه دار بشود میشود اسم دغدغه رویش بگذاریم ،نگرانی بگذاریم ولی خوب به ‌هرحال فکر می‌کنم الان فرصت خوبیه که شما به این نکته پاسخ بدهید؟اول خودش را بگویید اختیار قانون سیاست و دغدغه‌ای که مطرح است؟

صادقی: بله این مسئله به نگاه بلند رئیس قوه قضاییه بر می‌گردد که واقعاً ضمن اینکه ایشان خیلی قانون مدار هست و دوست دارد قانون رد دقیق اجرا کند اما در جاهایی که چارچوب‌های قانونی اجازه می‌دهند ایشدن می‌خواهند از حداکثر رفعت رحمت اسلامی و انسانی استفاده کنند این را در چند مقطع عمل کردند اینکه عرض می‌کنم یک شعار تنها نیست و عمل هم شده در سال هزار و چهارصد و یک دیدیم چه اتفاقی افتاد آن عفو گسترده‌ای که رخ داد و به تقاضای ایشان از رهبر معظم انقلاب و موافقت حضرت آقا اتفاق افتاد که در این زمینه هم مشورتی ما خدمت شان داشتیم توی این مسئله و واقعاً هم ما پیگیر این قضیه بودیم که اتفاق خیلی بزرگی خدا رو شکر شکل گرفت ایشان این را قبول دارند و عمل می‌کنند در این عفو اخیری که امسال هم واقع شد در اونجا دیدیم که شامل کسانی که محکوم امنیتی هستند شد همان عفو گذشته بنابراین نگاه ایشان وجود دارد در اینجا هم به ما در همین هجدهم آبان ماه به ما مسئولیت دادند ماموریت بیشتری دادند بیش از گذشته که وارد بشویم در اینجا طبیعتاً در اینجا مسئله با مسائل عادی فرق می‌کند یعنی در مسائل عادی حقوق خصوصی افراد است می‌توانند با هم مصالحه کنند و اگر شورا موفق شد مصالحه می کنند تمام میشود اغلب اوقات اینطوری است اما در مسائل امنیتی حقوق عموم مردم است برای حقوق عموم مردم همین‌ طور نه قاضی می‌تواند و نه ما می‌توانیم بیاییم از اونها کلاً صرف‌نظر کنیم اما کاری که می‌توان کرد چیست ما نمی‌توانیم بین مثلاً دادستانی که به این مسئله جرم امنیتی رسیدگی می‌کند و اون مجرمی که مجرم امنیتی هست بیاییم مصالحه برقرار کنیم اینجا معنا ندارد مصالحه به این معنا ولی می‌توانیم کار کنیم می‌توانیم کاری کنیم که مجرم اولاً مسئله جرم خودش را بهتر بشناسد درک کند که چه اتفاقی افتاده بعضی‌ها واقعاً درک می‌کنند بعضی‌ها بیشتر فریب خورده‌اند و در دام مجرمین حرفه‌ای تر افتادند اونهایی که سرشاخه ‌های فساد ، افساد فی الارض هستند آنها اصلا در دایره کار ما نمی‌آید.

سوال: پرونده های بزرگ امنیتی توی حوزه شما نمی‌آید؟

صادقی: ممکن بزرگ بیاید ، اصل پرونده ممکن بزرگ باشد تعدادی از اونهایی که در در اینجا دخیل هستند بیایند و نه آن اصلی هایشان ، نیروهای اصلی شبکه‌ای که وابسته‌اند فریب دهنده هستند نمی آیند .

سوال: عاملان نمی آیند؟

صادقی: اما کسانی که نیروهای پادوی اونها محسوب می شوند فریب خورده‌اند خریداری شده‌اند با پولی با چیزی فریبشان دادن اینها را می‌شود از دام آنها نجات داد ما دنبال آن هستیم در واقع دنبال این باید برویم که نجات بدیم کسانی که به نحوی واقعاً اولا سوابق طولانی این‌چنینی نداشتند ثانیاً اینها فریب خورده‌اند و می‌شود اینها را برگرداند به مسیر درست مسیری که مسیر مردم باشد این کار بیشتر به روشنگری به شفاف‌سازی به اینکه فرد جایگاه خودش ، نقش خودش را بهتر بشناسد کمکی که به بیگانه می کند، اثری که روی مردم می گذارد اینها را اگر متوجه بشود خیلی ها بر میگردند.

سوال: خوب حالا روشنگری کردید طرف موقعیتش را فهم کرد و متوجه شد نتیجه چه میشود؟

صادقی: نتیجه این میشود وقتی میفهمد خودش طبیعتاً توبه می‌کند دست بر می‌دارد یعنی توبه به این معنا که می‌گوید فهمیدم و اشتباه کردم حالا که می‌فهمد اشتباه کرده آن وقت هم کاری اش بهتر می‌شود مشمول تخفیفاتی که در قانون اجازه داده شده خواهد شد .

سوال: شما می خواهید کمکش می‌کنید بیشتر شامل تخفیف شود؟

صادقی: درود بر شما می‌خواهیم کمک کنیم اولاً خودش را نجات بدهیم از دام شیاطین ثانیاً مشمول تخفیفاتی قانونی بشود و اینجا هم تخفیفاتی که خود دادگاه می‌تواند بدهد مستقیم و هم بعداً مشمول عفو هایی که بعداً در پیش خواهد بود مشمول اونها می‌شود ؟

سوال: و این فکر می‌کنید اصلاً نیازی به تخصص و مسائل امنیتی ندارد؟

صادقی: حتما دارد.

سوال: یعنی این پرونده‌ها میرود سمت نیروهای شما که دارای تخصص هستند؟

صادقی: احسنت، یعنی ما از همین الان هم شوراهای حل اختلاف تخصصی داریم منتها تخصصی در مسائل امنیتی تا حالا نداشتیم می‌توانیم الان ایجاد کنیم و آن وقت نیروهایی را باید بیاوریم اینجا که آگاه به مسائل سیاسی امنیتی مسلط بر این امور قدرت تفهیم ،تفاهم قدرت اقناع افراد باید داشته باشند این دیگر کار هر کسی نیست.

سوال: الان یک مقدار روشن شد چون می گفتیم آقا نهادی که صلح محور است چطوری توی مسائل امنیتی ورود کرده بحث روشن شاد حالا یک مقدار حالا که توی این فضا هستیم راجع به عدالت فضایی صحبت بکنیم الان یک آماری بدهید تو روستاهایی که ما حالا جاهای مختلفی که ما الان داریم می‌رویم توی این رویداد ایران جان هر هفته در ماه می‌رویم تو استان‌های مختلف بعضاً شهرهای دورافتاده و اینها را می‌بینیم توی اونجا توی بحث عدالت فضایی بعضاً می‌شود گفت که هنوز اون دسترسی به مواهب این شوراهای حل اختلاف هنوز برای برخی ها در دسترس نیست این را چه کردید چه برنامه‌ای دارید چه قدر توی این سال‌ها توانستید این خلا را پر بکنیم ؟

صادقی: بله ما در حال ‌حاضر حدود شش هزار و و اندی یعنی شش هزار و چهارصد شعبه شورای حل اختلاف داریم که چهار هزار اینها در شهرها مستقرند دو هزار و اندی شعبه روستایی داریم بله منتها در جایی روستایی که کم جمعیت باشد و اختلافی اصلاً ندارند پرونده ندارند اصلاً نیاز به تشکیل شورای حل اختلاف نیست گاهی در سال ممکنه به ندرت موضوعی پیدا کنند اینجا معنا ندارد ما بخواهیم اینجا شورا ایجاد کنیم معمولاً به روستاهای نزدیک‌تر شان یعنی یک مجموعه‌ای از روستاها را یکی که جمعیت بیشتری در مرکزیت داده‌ایم و در اونجا شورای حل اختلاف مستقر هست و مجموعه ای از چند پارچه آبادی را آنها تحت پوشش خودشان قرار می‌دهند در حال حاضر دو هزار و حدود سیصد چهارصد تا ما شعبه شورای حل اختلاف روستایی فعال داریم.

سوال: حالا عنوان واژه‌ای که اخیراً توی شوراهای حل اختلاف زیاد راجع بهش صحبت می‌شود بحث عدالت ترمیمی هست یک مقداری راجع به این توضیح بدهید که اصلاً چه نقشی چه جایگاهی توی شوراهای حل اختلاف دارد و خوب این چه تفاوتی با اون شیوه‌های سنتی و قدیمی دارد؟

صادقی: این عدالت ترمیمی را در برابر عدالت کیفری به کار می‌برند معمولا در مسائل کیفری پیش می‌آید وقتی کسی به کسی ضربه‌ای می‌زند جرمی مرتکب می‌شود مثلاً یا مال او یا آبروی او یا به بدن او آسیب می‌زند در روش‌های سنتی دادگاهی او را می‌برند و محاکمه می‌کنند اگر معلوم شد مجرم است او را تنبیه می‌کنند مثلاً زندانی می‌کنند یا جریمه مالی می‌کنند جریمه مالی هم اگر بکنند به کسی که آسیب دیده نمی‌رسد، می‌رود در خزانه دولت در عدالت کیفری آن کسی که می‌آید وسط و عمل می‌کند دادستان است و بعد هم می‌رود دادگاه و محکومیت و اجرای حکم هم توسط دادستان و چیزی به نفع شاکی خیلی نیست فقط یک تشفی خاطر پیدا می‌کند گاهی اگر طلبی دارد طلبش را هم وصول می‌کند ولی آن جریمه‌ای که می‌شود دست این فرد نمی‌رسد و به خزانه دولت می‌رود، اما در عدالت ترمیمی هدف این نیست که دولت بیاید جای شاکی را بگیرد و خودش بخواهد مجازات بکند آنجا هدف این است که کاری کنیم که بیشتر به نفع این بزه دیده تمام شود کسی که متضرر شده است اولین گام این است که فردی که جرمی مرتکب شده را به جرمش معترف کنیم قبول کند و ثانیاً اگر لازم است عذرخواهی کند و ثالثاً اگر لازم است جبران خسارت کند رابعاً اگر در جامعه آنها هستند اختلافی به واسطه اختلاف این دو تن تشدید شده است آنها را اصلاح کنیم و خامساً کل جامعه، نتیجه چه می‌شود در عدالت ترمیمی اولاً خود کسی که بزه دیده آسیب دیده به حقش می‌رسد هم از او عذرخواهی می‌شود و هم خسارتش جبران می‌شود به همان حالت برطرف می‌شود ثانیاً کسی که مجرم است او را هم به حبس نمی‌فرستند به قول شاعر که می‌گوید، چون به گنه معترف آید کسی، عفو نکوتر ز سیاست کسی، او که اعتراف به گناه کرد چرا باید بفرستیمش زندان، زندان‌ها را پر کنیم از جیب من و شما و مردم خرج زندانی‌ها را بدهیم چرا ما باید خرج آنها را بدهیم.

سوال: این بازدارندگی را کاهش نمی‌دهد؟

صادقی: نه طرف خسارت را جبران کرده و بعد عذرخواهی کرده و این باعث می‌شود بهتر روابطشان را با هم ترمیم کنند انتقام و انتقام گیری دیگر تمام می‌شود.

سوال: پس این فقط شامل مسائلی است که به شاکی خصوصی ارتباط دارد؟

صادقی: در اینجا بله مربوط به شاکی خصوصی است آن جرائمی که قابل گذشت هستند در این دایره قرار می‌گیرند به هر حال هدف اصلی جبران آن اتفاقات بدی است که افتاده در عدالت ترمیمی که ما می‌توانیم اسم عدالت جبرانی هم روی آن بگذاریم ولی یک نکته دارد علاوه بر اینها که گفتیم دو طرف منفعت می‌برند یعنی برد برد می‌شود، برد‌های چندگانه دیگر هم پدید می‌آید به نفع جامعه و به نفع خانواده‌هایشان هم است اگر یک فرد را بردیم عدالت کیفری و زندان کردیم آیا خانواده‌اش آسیب نمی‌بیند، حتما می‌بیند آیا کل جامعه آسیب نمی‌بینند، چرا همه خسارت می‌بینیم یک عده زندان بان خسارت می‌بینند، دولت و بیت المال خسارت می‌بیند وقتی عدالت جبرانی شد دیگر اصلاً به اینجا نمی‌رسد تمام این خسارت‌ها برطرف می‌شود.

سوال: یکی دیگر از دغدغه‌هایی که در شورا‌های حل اختلاف است بحث تخصص همکاران شما است مثلاً اگر ما عزیزی داریم در شورای حل اختلاف کار می‌کند و پرونده خانواده را بررسی می‌کند چقدر مثلاً در مهارت‌های روانشناختی و اجتماعی ایشان تبحر دارد، نکته بعد اینکه حالا اگر این مهم را بپذیریم مرکز شما چقدر در آموزش‌های حین خدمت و اینکه اینها را متناسب مخصوصاً در حوزه فناوری و اتفاقاتی که دارد می‌افتد اینها را به روز می‌کنند و آموزش‌های روز می‌دهند، آموزش‌هایی که به آنها نیاز دارند به آنها داده می‌شود؟

صادقی: اولاً در شورای حل اختلاف حداقل یک حقوقدان است یعنی همانطور که دانش حقوقی را باید قاضی داشته باشد یکی از اعضای شورا حداقل باید این دانش را داشته باشد و از این جهت مشابه قاضی است ما اگر مسئله خانوادگی را به قاضی دادیم و چطور مهارت پیدا کرده، چطور این قدرت را پیدا کرده که مسایل خانوادگی را فهم کند یک مقدار آموزش می‌بیند و یک مقدار هم تجربه به او کمک می‌کند عین این را ما در شورای حل اختلاف اجرا می‌کنیم یعنی هم آموزش‌های بدو خدمت داریم و هم بیش از آن آموزش‌های ضمن خدمت داریم و آموزش‌ها را خیلی جدی اجرا می‌کنیم، من تجربه آموزش‌های ضمن خدمت جا‌های دیگر را خیلی دیدم خیلی‌های شان جدی گرفته نمی‌شوند آزمون‌هایشان هم خیلی سرسری به پا می‌شود ولی ما از همان ابتدا که شروع کردیم در این ۵ ساله تمام آموزش‌های ضمن خدمت را بردیم آزمون سراسری برایش گذاشتیم اینطور نیست که به راحتی هر کسی در محل خودش هر طور خواستند آزمون بدهند، در محل آموزش را می‌دهند ولی آزمونش سراسری است و تا در آن آزمون سراسری موفق نشوند نمره کسب نمی‌کنند لذا جدی گرفته می‌شود.

سوال: بحث‌های استخدام همکاران شما در شورا به کجا رسید؟

صادقی: این یک دغدغه طولانی مدت همکاران ما بوده و حق هم دارند واقعاً در طول این بیست و چند سال بعضی‌ها ۲۰ سال سابقه دارند خدمت واقعاً افتخاری کردند با کمترین هزینه بر دوش دولت ولی بیشترین بار را از دوش دولت برداشتند البته این دوره ما یک مقدار ارتقا دادیم، اما در گذشته تقریباً نزدیک به هیچ بود، اینها حق داشتند که اولویت پیدا کنند و ما خیلی تلاش کردیم در این قانون جدید ماده ۶ مخصوص استخدام گذاشتیم همین قانون ۱۴۰۲ و ۵ اولویت برای همکاران ما در شورای حل اختلاف در نظر گرفته شده و ۱۰ هزار نفر فرصت استخدام دارند که این در طی ۵ سال می‌تواند اجرا شود، در گام اول که همین آذر ماه انشالله آزمونش برگزار خواهد شد ۶۰۰۰ نفر با اخذ مجوز‌هایی که از دولت لازم بوده انشاالله به استخدام در می‌آیند منتها دیگران هم در این آزمون شرکت کردند ولی کسانی که سال‌ها کار کرده‌اند اینها اولویت دارند هم عدالت رعایت شده و همه می‌توانند شرکت کنند الان تعداد زیادی شرکت کننده ثبت نامی داریم.

سوال: آیا شانسی دارند، یعنی می‌خواهم بگویم من الان می‌خواهم وارد بشوم شخصی که ۱۰ تا ۱۵ سال است در شورا با آن شرایط کار کرده و طبیعتاً هم حق او شاید بیشتر از من باشد ولی نکته اینجا است اگر قرار باشد آنها جذب بشوند دیگر بقیه را در این مسیر

صادقی: در اینجا عدالت کاملا رعایت شده من دو نکته عرض کنم یکی اینکه اولاً اطلاعات خیلی از اینها برای سال‌های گذشته است مثلاً آقایی که در شورا است ۲۰ سال پیش لیسانس گرفته او می‌خواهد رقابت کند با کسی که الان لیسانس گرفته و اطلاعاتش به روز است

سوال: خوب آنها آموزش حین خدمت داشتند.

صادقی: قبول است ولی بالاخره در امتحان فقط آن که آموزش دیده نیست آموزش‌ها خیلی‌هایش مهارتی است آن دانش‌هایی که آنها داشتند خیلی‌هایش کهنه شده لذا سخت است برای او که بخواهد به آن فرد جدید

سوال: سابقه‌شان چند درصد در آزمون کمکشان می‌کند؟

صادقی: در مجموع ۲۰ امتیاز آنها می‌توانند کمکشان کند در آزمون کتبی که می‌گیرند سرجمع است هم آزمون هست، سوابق است و مدرک تحصیلی و چیز‌های دیگر که ۲۰ امتیاز به آنها کمک می‌کند.

سوال: یک آمار جدید بدهید از پرونده‌های که الان به شورا می‌آید چند درصدشان و چه تعدادشان طبق آخرین آمار به صلح و حل و فصل می‌رسد؟

صادقی: در ۶ ماهه اول امسال آماری که گرفتم حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار پرونده به شورا‌ها آمده که از این تعداد حدود ۴۲ درصد از اینها یعنی حدود ۷۰۰ هزار پرونده به سازش ختم شده است این ۴۲ درصد در ۳ سال متوالی همین ۴۲ درصد الان ثابت مانده است و پرونده‌ها امسال کمتر شده و این هم دلیل دارد در سال گذشته بیشتر بوده دلیلش این است که در قانون قبلی خود شورا‌های ما صلاحیت رسیدگی داشتند یعنی اجباراً پرونده باید به شورا می‌آمد، اما در قانون جدید اجبار نیست با وجود اینکه اجبار برداشته شده این تعداد پرونده به شورا‌ها آمده است این نشانه‌ای خوب است یعنی افراد کاملاً با اختیار خودشان می‌آیند و یک نکته را عرض کنم خیلی اوقات هم که پرونده می‌آید ممکن است یک طرف درخواست کرده آمده در شورا و طرف دوم نمی‌خواهد، خوب دیگر آن برمی‌گردد یعنی اجباری بر آن طرف دوم تحمیل نمی‌شود این هم یک نکته با اینکه اعلام می‌کنند منتها می‌گوید من نمی‌خواهم به شورا بیایم خوب اجباری نیست ولی این را عرض می‌کنم تمام آن کسانی که می‌آیند در شورای حل اختلاف وقتی می‌آیند در شورا تازه مزه آن را می‌چشند و می‌فهمند برخلاف تصور اولیه‌شان اینجا کارشان بهتر پیش می‌رود حالا این هم عللی دارد که چرا بهتر می‌شود، یک تصور اولیه‌ای وجود دارد فکر می‌کنند اگر بیایند در شورا باید از حقشان بگذرند در حالی که اینطور نیست در شورا گاهی طرف خودش می‌خواهد از حقش بگذرد اشکالی ندارد بگذرد ولی اگر نمی‌خواهد هم بگذرد آیا راهی برای احقاق حقش در شورا وجود دارد؟ پاسخ مثبت است شورا تلاش می‌کند روش احقاق حق را دنبال کند با یک روش مسالمت آمیز پی بگیرد یعنی با توافق طرفین مثلاً دو طرف هستند یکی طلب دارد یکی بدهی دارد معلوم هم است که این چیست خوب به جای اینکه محکومش کنند ببرند زندان تا به زور بخواهد بدهی‌اش را بپردازد به جای این می‌گویند برادر محترم، خواهر محترم قبول داری بدهکاری بیایید با یک روش مسالمت آمیز با هم حلش کنیم الان نداری بیا تقسیط کن با هم توافق کنید به نفع هر دویتان است به او هم می‌گویند عجله نکن یک مقدار به او مهلت بده تا بتواند بدهی اش را بپردازد گاهی اوقات شورا‌های حل اختلاف ما اعداد بسیار بزرگ را با همین روش مسالمت آمیز حل و فصل کردند نمونه‌ای داریم مثلاً جایی داریم از این موسسات بزرگ تجاری هستند که چک زیاد از مردم می‌گیرند خیلی از این چک‌ها به موقع وصول نمی‌شود آنجا می‌توانست همه اینها را ببرد دادگاهی کند و بگیر و ببند راه بیندازد ما برای اینها شورای حل اختلاف گذاشتیم تخصصی ویژه خودشان، کاری که شده در طی یک سال ۲۶ هزار چک برگشتی را اینها با توافق حل و فصل کردند بدون اینکه برود دادگستری و پرونده بشود این خاصیتش است یعنی این آمده با این روش وصول طلبش را می‌کند طلبش وصول می‌شود منتها یک مقدار با استمحال بیشتری کمک می‌کند به اینکه آن طرف بتواند پرداخت کند.

سوال: ما در فضایی هستیم که الان دیگر فضای مجازی بیشتر از فضای واقعی شده و همه با این فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی درگیر هستند در اینها هم بالاخره اشتباهات و جرائم و اتفاقات قابل توجهی رخ می‌دهد آیا شما در این حوزه‌ها ورود دارید، پرونده‌های این مدلی به شورا می‌آید یا اینکه اینها حتماً باید برود پلیس فتا و دادگاه مخصوص خودش؟

صادقی: بخشی از این جرایم که اتفاق می‌افتد جرائمی است که مثلاً صلاحیت دادگاه صلح است که جدیداً تاسیس شده در کنار شورای حل اختلاف می‌تواند در فضای مجازی این جرم اتفاق افتاده باشد مشابه آنچه که در فضای حقیقی اتفاق می‌افتد آن هم پرونده‌اش در شورا می‌آید مطرح می‌شود الان اینها را داریم.

سوال: تعداد زیاد است؟

صادقی: من آمار تفکیکی ندارم ولی برخورد کردم دیدم آنها هم می‌آید مثل بقیه فرق نمی‌کند الان بعضی از شورا‌های ما در دادسرا مستقر هستند آنجا همه نوع پرونده می‌آید از جمله پرونده‌های مربوط به فضای مجازی آنها را هم می‌توانند بدهند به شورای حل اختلاف، چندی پیش یک نفر به من مراجعه کرد که کلاهبرداری اینترنتی از او کرده بودند رفته بود شکایت کرده بود گفته بودند می‌توانید از طریق شورا هم اقدام کنید شورا کمک می‌کند به اینکه کارتان را پیگیری کنید، طرف را پیدا می‌کنند می‌آورند می‌گویند به وسیله این راه حل و فصل کنید تا تبدیل به یک پرونده کیفری سخت برای آن طرف هم نشود به نفع خودش است که بیاید و مسئله را زودتر حل و فصل کند.

سوال: مراکز حل اختلاف ما در حوزه داوری و میانجی‌گری مشخصا برنامه‌هایشان چیست و در این دوران با توجه به تحولاتی که داشته آیا تغییر پیدا می‌کند، شرایط اینها به چه صورت است؟

صادقی: برمی‌گردیم به یکی از سوالات اولیه جناب عالی که فرمودید چه تحولاتی در این دوره دارد واقع می‌شود، گفتیم اولین اقدام این است که ما شورا‌ها را آسیب شناسی کردیم استانداردسازی کردیم و کارآمد کردیم این اقدام اول و در کنار اینها توسعه داوری هم و میانجی‌گری وظیفه ما است و این کار را داریم انجام می‌دهیم

سوال: توسعه یعنی همان ۱۷ روشی که اول گفتید؟

صادقی: بله بخشی از همان‌ها است داریم یکی یکی روش‌ها را اضافه می‌کنیم و فعال می‌کنیم به طوری که مردم بتوانند از اینها استفاده کنند. یکی از نهاد‌هایی که در قوانین از قدیم بوده داوری است ولی یک قانون جدید داشتیم سال ۱۳۹۲ قانون آیین دادرسی کیفری که در آن مسئله میانجی‌گری هم در امور کیفری پیش بینی کردند من تفاوت این دو را اشاره کوتاه کنم میانجیگری برای امور کیفری است یعنی وقتی کسی جرمی مرتکب می‌شود و کسی هم از او شاکی می‌شود کسی می‌تواند بیاید میانجی‌گری کند همان جا حل و فصل کند این همان روش‌های حل اختلافی است که جنبه عدالت ترمیمی را دنبال می‌کند این برای میانجی‌گری، اما داوری در امور حقوقی است یعنی کسی طلب یا بدهی دارد اینها می‌آیند اینجا حل و فصلش می‌کنند یک اختلاف مثلاً خانوادگی است می‌آید اینجا حل و فصل می‌کنند، داور دو نقش دارد اول نقش صلح و سازش کردن یکی هم نقش حکم کردن یعنی اگر بخواهیم تشبیه کنیم هم می‌تواند نقش شورای حل اختلاف را بازی کند و هم می‌تواند نقش قاضی دادگاه را بازی کند هر دو نقش را ما به داور‌ها دادیم تفاوتش با اینها چیست آن وقت؟ داور در بخش خصوصی است در خانه خودش است اصلاً ما داور را در دادگستری نمی‌بینیم دادگاه نمی‌آید داور‌ها مثل وکلا که برای خودشان دفتر دارند داور‌ها هم دفتر دارند بعضی‌ها دارند، بعضی‌ها ندارند به هر ترتیب یعنی بخش آزاد است مردم می‌توانند داور خودشان انتخاب کنند این یک خاصیت داوری است ولی قاضی را نمی‌توانند انتخاب کنند، دیگر اینکه آن کسی که می‌شناسند و اعتماد دارند او را انتخاب می‌کند حالا ممکن است بپرسید مردم از کجا بشناسند، ما کسانی که صلاحیت‌هایشان سنجیده شده اینها جذب شدند و آموزش دیدند و پروانه گرفتند را معرفی می‌کنیم در دادگستری‌ها و اسامی‌شان در سایت‌های ما وجود دارد مردم می‌توانند به آنها مراجعه کنند و از آنها انتخاب کنند داور حرفه‌ای دارای پروانه این داور در گام اول سعی می‌کند با صلح و سازش ختم کند اگر نشد حکم را به نفع آن کسی که ذی حق است می‌دهد، داور اینجا کارش تمام می‌شود حکمش را داده قطعی، مثل قاضی که حکم می‌دهد تمام می‌شود بعد از این اگر خودشان قبول کردند و اجرا کردند چه بهتر، اما اگر اجرا نکردند آن طرفی که حکم نفعش داده شده می‌تواند برود اجرای احکام دادگستری از آنجا تقاضا کند دستور اجرا می‌دهند عین حکم قضایی اجرا می‌شود و لازم الاجرا است.

سوال: و آن کسی که موافق حکم نبوده می‌تواند اعتراض کند؟

صادقی: خیر قطعی است حکم داور قطعی است مثل حکمی است که رفته دادگاه برای اینکه خودشان انتخاب کردند و قبولش داشتند.

سوال: یعنی داوری را می‌روند که هر دو طرف قبول دارند.

صادقی: بله و به همین دلیل قطعی است مگر اینکه داور تخلف قانونی کرده باشد در آنجا نمی‌توانند اعتراض کنند می‌تواند تقاضای ابطال رای داوری را بکنند ابطال غیر از اعتراض است یعنی در قانون هم این آمده در فصل هفتم قانون آیین دادرسی.

سوال: فکر می‌کنم الان این بحث میانجیگری و داوری مراکز خیلی نیاز به اطلاع رسانی بیشتر دارند، چون اصلاً مردم از هیچ کدام از اینها اطلاع ندارند یا حداقل اینکه درصد کمی از هم وطنان ما می‌دانند.

صادقی: بله و اینکه چه منافعی دارد و چقدر می‌تواند داوری به نفع مردم باشد مثلاً شما یک قرارداد اجاره می‌بندید اگر اختلاف پیش آمد چه می‌کنید، اگر بخواهید بروید دادگاه هزینه دارد، زمان می‌برد، مشکلاتی دارد بعد چند نوبت و چقدر وقتتان تلف می‌شود ولی اگر در همان قرارداد نوشته بودید اگر اختلاف خوردیم درباره اجرای این قرارداد به داور حرفه‌ای مراجعه می‌کنیم بعد می‌آمدید یک داور انتخاب می‌کردید و ظرف یک هفته حکمتان را می‌داد و تمام می‌شد زمان کوتاه‌تر، هزینه کمتر، سرعت بالاتر و سهولت دسترسی بیشتر و اختیار خودتان.

سوال: یعنی در دادگاه دیگر این اختیارات را ندارید نمی‌توانید قاضی را انتخاب کنید نه زمان و نه مکان.

صادقی: بله ما جایی که خودتان داور را انتخاب می‌کنید همه چیزش را خودتان انتخاب می‌کنید با توافق خودتان

سوال: خیلی روش خوبی است فقط نیاز به اطلاع رسانی دارد.

صادقی: بله من به مردم عزیز توصیه می‌کنم در همه قرارداد‌هایی که می‌بندند البته قرارداد‌های مهم شرط داوری حرفه‌ای را بگذارند قید حرفه‌ای را بگذارند.

سوال: یعنی داوری که از مرکز پروانه دارد، مگر می‌شود اصلاً به داور‌هایی که پروانه ندارند هم مردم رجوع کنند؟

صادقی: بله می‌شود

سوال چگونه از کجا آنها را پیدا می‌کنند من بخواهم بروم برای داوری باید بیایم در سایت شما یا در تابلو در مرکز ببینم که اینها هستند بروم رجوع کنم.

صادقی: نه می‌تواند هیچکدام این کار‌ها را نکنند آزاد هستند مثلاً می‌توانند بگویند مش تقی داور ما باشد خودشان توافق می‌کنند در قرارداد اصلاً اسم فرد را هم بنویسند از قبل ولی ما توصیه می‌کنیم این کار را نکنند، چون معمولاً کلاه سرشان می‌رود خیلی وقت‌ها اینطور مواردی که داور حرفه‌ای نیست مثلاً می‌روند در یک بنگاه معاملات ملکی بعد می‌گویند داور را هم بگذاریم آقایی که اینجا است بعد خود او ممکن است با یک گاوبندی و با یک روش کلاه سر مردم بگذارد.

سوال: جمع‌بندی شما را بشنویم.

صادقی: توصیه کلی من به مردم عزیز این است که تا می‌توانند از روش‌های آسان و مسالمت آمیز اختلافاتشان را حل کنند البته تا می‌توانند اصلاً اختلاف پیدا نکنند ولی اگر اختلاف شد با روش‌های آسان‌تر کار خودشان را سخت نکنند نروند سراغ شمشیر در گام اول، خدا به انسان امکانات بیشتری داده زبان داده با هم گفت‌و‌گو کنند اگر نشد یک نفر دیگر را بیاورند وسط بگذارند که قبولش دارند کمکشان کنند، این قدر به دادگاه مراجعه می‌کنند من نمی‌دانم چه خیری در این مراجعات زیاد به دادگاه است به جز اتلاف وقت، سختی‌هایی که می‌کشند واقعاً سختی دارد، دادگاه را می‌گذاریم برای مرحله آخر اگر هیچ کدام جواب نداد آن وقت برویم دادگاه دادگاه هم باید باشد من نمی‌خواهم نفی دادگاه بکنم آن سر جایش ولی نباید این قدر ما زیاد مراجعه کنیم، انشالله که اصلاً اختلافی پیش نیاید.